Pochodzenie swiata czlowieka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Micha� WojciechowskiPochodzenie �wiata, CZ�OWIEKA, Z�AOdpowied� BibliiEdycja �wi�tego Paw�a, 2005Spis tre�ciPrzedmowaPradzieje biblijne - czy jest to mitologia?Okoliczno�ci powstania Ksi�gi Rodzaju1. Powstanie �wiata i cz�owieka (Rdz 1, 1 - 2, 4a)Dlaczego siedem dni?Pierwsze i ostatnie s�owaCo powtarza si� w kolejnych dniach?Mitologia i jej krytykaStworzenie cz�owiekaM�czyzna i kobietaDzie� si�dmy2. Drugi opis stworzenia �wiata i ludzi (Rdz 2, 4b-25)Pierwszy cz�owiekRajskie �ycieInne stworzeniaKobieta i ma��e�stwoImiona3. Grzech i jego przyczyny (Rdz 3, 1-6)Jstota grzechuGrzeszno�� ludzko�ciPosta� w�aArgumenty w�aCzy to wina kobiety?4. Pierwsze skutki grzechu (Rdz 3, 7-24)Stan ludzi po grzechuUkaranie w�aLos ludzi5. Grzeszni i sprawiedliwi po Adamie (Rdz 4, 1-26)Bratob�jstwoPotomstwo Kaina6. D�ugowieczni patriarchowie (5, 1-32)Lista sprawiedliwychLista w�adc�w sprzed potopuCzy ludzie �yli d�u�ej?7. Synowie boscy (6, 1-8)Od mit�w...do teologii8. Potop (Rdz 6, 9 - 8, 19)Dwa w jednymSzukanie �lad�w potopuPotop w MezopotamiiSens moralny9. Noe po potopie: nowy pocz�tek (Rdz 8, 20 - 9, 29)Religia, b�ogos�awie�stwo i przymierzePija�stwo Noego10. Ludzko�� jako rodzina (Rdz 10, 1-32)Tajemnicze nazwyKto jest twoim bli�nim?11. Wie�a Babel (Rdz 11, 1-9)Babel znaczy BabilonGrzech u pocz�tku12. Rodow�d Abrahama (Rdz 11, 10-32)PrzedmowaOd pierwszych lat �ycia cz�owiek pyta "dlaczego?". Pytania takie dotycz�najcz�ciej bezpo�rednich przyczyn zdarze�: przyczyn fizycznych,biologicznych, spo�ecznych, psychologicznych. Badaj� je rozmaite nauki. Alewyst�puje te� "dlaczego?" bardziej podstawowe, pytanie o ostateczne �r�d�owszystkich rzeczy. Na to pytanie pr�buje odpowiedzie� filozofia. Odpowiadana nie te� wiara, si�gaj�c do tego, co B�g objawi� ludziom.W pierwszych rozdzia�ach biblijnej Ksi�gi Rodzaju (Rdz 1 -11) znajdziemyznane opowiadania o pocz�tkach �wiata i ludzko�ci, kt�re daj� w�a�nieodpowied� na to podstawowe zapytanie. S� one pomy�lane w ten spos�b, �eopowiadaj�c o pocz�tkach, m�wi� zarazem o stanie obecnym �wiata i ludzko�cioraz o jego przyczynach.Wyja�niaj� wi�c, �e �wiat zosta� stworzony i uporz�dkowany przez Boga.Cz�owiek jest koron� stworzenia, istot� zdoln� do wi�zi z Bogiem. Zosta�stworzony jako m�czyzna i kobieta, kt�rzy s� sobie r�wni i bliscy. Z�owesz�o na �wiat za podpowiedzi� w�a, czyli szatana, ale to ludzie s� zanie odpowiedzialni. Wybieraj�c z�o odeszli od Boga, co spowodowa�o pasmotrud�w i nieszcz�� spotykaj�cych ich na ziemi. To spojrzenie stre�ci�Mickiewicz s�owami:B�g jest dobrem: wi�c wszystko, na co duch narzeka,Z�o, �mier� i pot�pienie pochodz� z cz�owieka.Odpowied� powy�sza nie zosta�a wy�o�ona w Biblii w spos�b zrozumia�ywy��cznie dla uczonych. Przeciwnie, uj�to j� obrazowo. Nie znaczy tojednak, �e jest to odpowied� �atwa. Opowiadania biblijne wymagaj�obja�nie�, gdy� pos�uguj� si� obrazami i symbolami. W dodatku powsta�y wdalekiej staro�ytno�ci, dla ludzi my�l�cych inaczej ni� my. Dlatego ksi��kata ma form� obja�nie� do tekstu biblijnego.Odpowiedzi na takie pytania nie s�u�� tylko zaspokojeniu ciekawo�ci.Pozwalaj� bowiem wierz�cym zrozumie� �ycie dzisiejsze - a tak�e przysz�o��.Pochodzenie �wiata od Boga wyja�nia jego rozumny �ad i pi�kno. Prawda ostworzeniu cz�owieka kieruje �ycie ku Bogu Stw�rcy i ku Bo�emu dobru;obja�nia r�wnie� obecne miejsce ludzi wzgl�dem Boga i �wiata. Podobie�stwocz�owieka do Boga jest oparciem dla wiary w jego godno�� i warto��. Z koleipochodzenie z�a z nadu�ycia wolno�ci pokazuje drog� do przezwyci�enia go.Pozwala te� s�dzi�, �e z�o w �wiecie jest tylko czasowe i mie� nadziej�, �epierwotny porz�dek stworzenia zostanie przywr�cony.Pradzieje biblijne -czy jest to mitologia?Oceny pierwszych rozdzia��w biblijnej Ksi�gi Rodzaju do�� cz�sto popadaj� wskrajno�ci. Z jednej strony stoj� ludzie, kt�rzy s� przekonani, �e czytaniez wiar� Pisma �wi�tego wymaga traktowania wszystkich jego opowiada� tak,jakby chodzi�o o podr�cznik historii. Tacy widz� w Apokalipsie �w. Jana"rozk�ad jazdy" ko�ca �wiata, bo nie dostrzegaj� poetyckiego, przeno�nego iobrazowego j�zyka tej ksi�gi. Na tej samej zasadzie naiwnie dos�ownieczytaj� opis pocz�tk�w �wiata w Ksi�dze Rodzaju, twierdz�c, �e B�g stworzy��wiat w ci�gu tygodnia przed paroma tysi�cami lat, dla niepoznaki tworz�cgo razem z ukrytymi w ziemi ko��mi dinozaur�w. Sceny z �ycia pierwszychludzi traktuj� tak, jak gdyby autor biblijny spisa� z magnetofonu tekstyich rozm�w z Bogiem i z w�em.Druga skrajno��, to sprowadzanie tych opis�w do mit�w, podobnych doopowie�ci ze staro�ytnego Wschodu. Od ponad stulecia badacze laiccy pr�buj�dowie��, �e pocz�tek Ksi�gi Rodzaju to tylko przer�bka mit�w z Mezopotamii- z Sumeru, Akkadu, Asyrii i Babilonii. Podobie�stwa z mitamidyskwalifikuj� ich zdaniem te opisy jako produkt naiwnego, ca�kowicienienaukowego staro�ytnego pogl�du na �wiat. W ich oczach tre�� StaregoTestamentu to tylko przebrzmia�a odmiana religii mitycznych.Istnieje jeszcze trzecia mo�liwa skrajno��, dzi� rzadsza, ale spotykana wchrze�cija�stwie staro�ytnym. Dostrzega ona w pocz�tkach Ksi�gi Rodzaju - izreszt� w wielu innych tekstach biblijnych - zapis czysto symboliczny,zaszyfrowan� alegori�. W osobach i sytuacjach widzi wy��czniereligijno-filozoficzne przeno�nie. Na przyk�ad �ydowski filozof Filon zAleksandrii, �yj�cy w czasach Jezusa, w I wieku, twierdzi�, �e opis grzechupierwszych ludzi dotyczy relacji mi�dzy dusz� rozumn� (m�czyzna) aspostrze�eniami zmys�owymi (kobieta). Pod wp�ywem filozofii plato�skiejs�dzi� on, �e dusza, znaj�c Boga wewn�trznie, popada w b��d (grzech) zpowodu nawa�u wra�e� ze �wiata materialnego. Ten za� mia�by by� tylkocieniem prawdziwej rzeczywisto�ci, duchowej i idealnej. W ten spos�bsztucznie przypisywano Biblii my�li jej obce.Te trzy rodzaje obja�nie� same w sobie s� b��dne, ale zarazem w ka�dym znich kryje si� pewna racja. Pierwsze powa�nie traktuje intencj� autorabiblijnego, chc�cego przekaza� prawd� o cz�owieku i jego pocz�tkach. Drugies�usznie zauwa�a, �e istniej� podobie�stwa mi�dzy tymi opowiadaniami amitologi�. Trzecie uwzgl�dnia, �e biblijne opowiadanie stosuje stylobrazowy i trzeba w nim dostrzec wymiar symboliczny.Jak zatem obja�nia� teksty biblijne? Oczywistym punktem wyj�cia powinno by�to, �e zasadniczo chodzi o opowiadanie religijne. Z g�ry trzeba wi�c uzna�za chybione doszukiwanie si� w opisie sze�ciu dni stworzenia wiadomo�ci oepokach geologicznych itp. Jak zauwa�y� �w. Augustyn, przez Pismo �wi�teB�g chcia� z nas uczyni� chrze�cijan, a nie uczonych. Je�li pomin��naoczne, zewn�trzne opisy, w ca�ej Biblii trudno by�oby znale��jakiekolwiek twierdzenie na tematy przyrodnicze.Inaczej rzecz si� ma ze stwierdzeniami historycznymi. Cho� autorzy Bibliinie zamierzali pisa� podr�cznika historii ani nie brali pod uwag� wymog�wnaukowego studiowania przesz�o�ci, to jednak, oczywi�cie, nawi�zywali dorzeczywistych wydarze�. Podaj� wi�c do wierzenia wiele prawd historycznych- ale w o�wietleniu religijnym. Relacje o przesz�o�ci splataj� si� zelementami obja�nienia, teologicznej interpretacji, a tak�e z rozwini�ciamifabularnymi. Szereg opowiada� biblijnych ma te� charakter �wiadomiedydaktyczny, a nie historyczny (np. Ksi�ga Tobiasza, Rut, opowie�ci oDanielu). Inne z kolei u�ywaj� symboli i pos�uguj� si� j�zykiem poetyckim,jak np. Apokalipsa �w. Jana.Jak na tym tle zrozumie� zamiar autora (czy autor�w) pierwszych rozdzia��wKsi�gi Rodzaju? We�my za punkt wyj�cia obserwacj�, �e wiele element�w opisubiblijnego da si� rzeczywi�cie odnale�� w mitach staro�ytnego Wschodu.Znajdziemy w nich opowie�ci o pocz�tkach �wiata, stworzeniu ludzi,pochodzeniu �mierci. W poematach mezopotamskich Enuma Elisz, a zw�aszczaAtrahasis te� wyst�puje ramowy schemat opowiadania: "stworzenie - bunt -potop". Wyst�puj� podobne szczeg�y w opisach budowy �wiata. Spotkamypodobne epizody -np. w Gilgameszu potop, z kt�rego ludzie ratuj� si� warce, oraz w�� kradn�cy herosowi ga��zk� z drzewa nie�miertelno�ci. Pewneanalogie wyst�puj� te� w opowie�ciach egipskich.Czym jednak s� mity? Zazwyczaj pojmuje si� je jako poga�skie ba�nie obogach i bohaterach. Sprzyja temu literacka wersja mitologii greckiej, okt�rej mowa w szkole. Taki odbi�r zaciera jednak faktyczne, g��bszeznaczenie mit�w w religiach. Mitologia stosuje pewien j�zyk obrazowy isymboliczny, kt�rego dos�owne rozumienie by�oby powierzchowne albo wr�czchybione.We�my do�� drastyczny, a przez to mniej znany, przyk�ad z Grecji. Afrodyta,bogini mi�o�ci, mia�a si� zrodzi� z morskiej pianki. Pierwotny mit widzi wniej jednak bogini� p�odno�ci i m�wi, �e powsta�a z krwawej piany, kt�rapojawi�a si� po odci�ciu narz�d�w p�ciowych boga-praojca, Uranosa. Co toznaczy? W dziejach �wiata rozr�niono dwie epoki. W pierwszej, p�odnej,wszystko si� dopiero rodzi�o, powstawa�y rzeczy nowe. Obecnie w �wiecie nicz niczego nie powstaje, funkcjonuje natomiast p�odno�� wynik�a z p�ci, noweistoty rodz� si� z istniej�cych. Straci�a wi�c moc pierwotna tw�rczap�odno��, Uranos (niebo) w zwi�zku z Gaj� (ziemi�), a pozosta�a wt�rnap�odno�� wewn�trz �wiata, "Afrodyta". W dost�pnym w�wczas j�zyku wyra�onopewien pogl�d na �wiat.Patrz�c od strony tre�ci, mity cz�sto dotycz� pochodzenia bog�w (teogonia),przy czym mnogie si�y boskie pokrywaj� si� z elementami kosmosu, �ywio�ami(niebo, ziemia., grom, p�odno��). Tego rysu oczywi�cie w Biblii nieznajdziemy. Inne jednak opowie�ci mityczne dotycz� pochodzenia �wiata,cz�owieka, z�a i �mierci, tak jak pocz�tek Ksi�gi Rodzaju.Istniej� i inne r�nice mi�dzy tre�ci� mit�w a my�l� Ksi�gi Rodzaju. Mityza... [ Pobierz całość w formacie PDF ]