Powstanie warszawskie

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
HISTORIA NAJNOWSZAZARYS PODtOZAPOLITYCZNEGOI DYPLOMATYCZNEGOPrzedmow� poprzedzi! Aleksander Skar�y�skiPa�stwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1984HISTORIA NAJNOWSZAPOWSTANIE WARSZAWSKIEZARYS PODtO�A POLITYCZNEGO I DYPLOMATYCZNEGOPrzedmow� poprzedzi� Aleksander Skar�y�skiPa�stwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1984Indeks zestawi�a RYSZARDA WITKOWSKAOk�adk� i strony tytu�owe projektowa�a TERESA KAWI�SKA� Copyright by Odnova, London 1971. Wydanie pierwsze krajowe � � Copyright by Pa�stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.ISBN 83-06-01135-XPRZEDMOWAW�r�d licznych wydanych na emigracji publikacji po�wi�conych Powstaniu Warszawskiemu na szczeg�lna uwag� zas�uguje opracowanie Jana M. Ciechanowskiego Powstanie Warszawskie. Zarys pod�o�a politycznego i dyplomatycznego.Publikacja ta, wydana w 1971 roku nak�adem londy�skiego wydawnictwa �Odnowa", oparta jest na bogatych materia�ach zgromadzonych w Archiwum Instytutu im. Genera�a Sikorskiego, Archiwum Studium Polski Podziemnej oraz Archiwum Kancelarii Prezydenta RP. Ciechanowski wykorzysta� r�wnie� relacje os�b zajmuj�cych kierownicze stanowiska w rz�dzie emigracyjnym, Sztabie Naczelnego Wodza i Komendzie G��wnej Armii Krajowej. Prac� wyr�niaj� cechy niemal niespotykane w emigracyjnej historiografii drugiej wojny �wiatowej. Autor nie ucieka si� do zniekszta�cania i fa�szowania fakt�w, nie �skraca" cytowanych dokument�w, aby dok�adniej przystawa�y do jego tezy, nie zast�puje epitetami rzetelnej i rzeczowej analizy, logicznie i jasno konstruuje wyk�ad, w spos�b wywa�ony formu�uje wnioski oraz wyra�nie stara si� o obiektywizm ocen. To ostatnie nie zawsze wprawdzie mu si� udaje, generalnie bior�c jest to jednak ksi��ka warto�ciowa i interesuj�ca, ze wszech miar zas�uguj�ca na uwag� Czytelnika.Je�li za� zwa�ymy, �e omawia* ona polityczne przyczyny Powstania Warszawskiego, a wi�c fakt historyczny z naszej nieodleg�ej przecie� przesz�o�ci, wok� kt�rego nagromadzi�o si� najwi�cej insynuacji, k�amstw i oszczerstw produkowanych w celach propagandowo-politycznych wrogich narodowi i pa�stwu polskiemu, to musimy publikacj� t� � jeszcze raz dzi� po trzynastu latach od jej wydania � uzna� za wyj�tkow� w emigracyjnej historiografii.Ciechanowski surowo ocenia dzia�ania w�adz londy�skich zar�wno politycznych, jak i wojskowych. Krytykuje rz�d londy�ski za brak realizmu politycznego i polityczn� kr�tkowzroczno��, wytyka mu ra��cy brak konsekwencji w dzia�aniu i wyst�puj�ce niekiedy naiwne kr�tactwo politycz-Aleksander Skar�y�skine w stosunkach z ZSRR. Najwy�sze polskie ko�a wojskowe w Londynie oskar�a o �niewiarygodne wprost zacietrzewienie" i brak �elementarnego poczucia rzeczywisto�ci", przejawiaj�ce si� mi�dzy innymi w zakrawaj�cym na fantazj� przecenianiu w�asnych mo�liwo�ci militarnych, a niedocenianiu si� Niemiec i Zwi�zku Radzieckiego.Na podstawie analizy bogatych � jak ju� wspomnia�em � materia��w �r�d�owych, w ogromnej wi�kszo�ci niedost�pnych historykom krajowym, dochodzi Ciechanowski do wniosku, �e decyzja o wyst�pieniu zbrojnym w Warszawie zapad�a g��wnie ze wzgl�d�w natury politycznej i ideologicznej. Opanowanie Warszawy przez Armi� Krajow� mia�o wzmocni� w oczach opinii �wiatowej prawa i roszczenia rz�du londy�skiego do reprezentowania w�adzy i obj�cia jej w Polsce, a zarazem � jak pisze Autor � przygotowa� grunt do walnej, ostateczniej rozgrywki ze Stalinem, kt�ra mia�a zadecydowa�, kto b�dzie rz�dzi� powojenn� Polsk�: �ob�z londy�ski czy PPR i zwolennicy".�Nie ulega kwestii � pisze Ciechanowski � i� autorzy powstania pragn�li uczyni� z Warszawy wielk� i dramatyczn� scen�, na kt�rej mia� si� odegra� ostateczny i rozstrzygaj�cy akt rosyjsko-polskiej konfrontacji. Tutaj mia�o doj�� do ostatecznego ustalenia rosyjsko-polskich stosunk�w. Tutaj zachodnie mocarstwa mia�y by� zaproszone do publicznego wypowiedzenia si� w polskich sprawach [podkr. moje � A.S.]."�W konkluzji rozwa�a� Ciechanowski dochodzi do wniosku, �e polityczn� podstaw� decyzji o wyst�pieniu zbrojnym w Warszawie by�a �doktryna dw�ch wrog�w w jej najbardziej klasycznej formie".2Innymi s�owy, Powstanie Warszawskie, planowane jako swoista kontynuacja akcji �Burza", skierowane by�o swym militarnym ostrzem przeciwko Niemcom, politycznie za� stanowi�o demonstracj� wymierzon� w Zwi�zek Radziecki i PKWN, demonstracj� � dodajmy � godz�c� w jedno�� koalicji antyhitlerowskiej, .obliczon� bowiem na wywo�anie powa�nych tar� pomi�dzy ZSRR a jego �wczesnymi zachodnimi sojusznikami.Przedstawiany tu tok wywod�w Autora nie wzbudza zastrze�e�. Jest on s�uszny i zgodny z dotychczasowym dorobkiem historiografii krajowej. Wspomnie� przy tym nale�y, �e potwierdza swe tezy przytaczaj�c nowe, nie znane nam dowody. Nie oznacza to, �e mo�na si� z Autorem zgodzi� we wszystkich szczeg�owych kwestiach.Pewne refleksje nasuwaj� si� ju� przy twierdzeniu Autora, �e �B�r--Komorowski i Jankowski, decyduj�c si� na dzia�anie bez uzgodnienia swych plan�w z naczelnym dow�dztwem radzieckim, wzi�li na swoje barki1 J. M. Ciechanowski, Powstanie Warszawskie. Zarys pod�o�a politycznego i dyplomatycznego, wyd. nin., s. 441. * Tam�e, s. 492.6Przedmowaogromn� odpowiedzialno�� za dalsze losy Warszawy i w zasadniczy spos�b przyczynili si� do tragedii, jaka spotka�a stolic� i jej mieszka�c�w".* Doda� nale�y, �e na stronicach ksi��ki Ciechanowskiego znajdzie Czytelnik wi�cej uwag krytykuj�cych kierownictwo londy�skiego podziemia za brak wsp�pracy wojskowej z Armi� Radzieck� przy podejmowaniu decyzji o wyst�pieniu zbrojnym w Warszawie. Czy krytyka ta jest uzasadniona? Oczywi�cie tak. Wprawdzie nie jest zadaniem historyka snucie rozwa�a� na temat, �co by by�o, gdyby..." Jest to nawet ��le widziane" w pewnych kr�gach. Jednak w dainym wypadku z ca�� odpowiedzialno�ci� mo�na za�o�y�, �e wsp�praca Armii Krajowej z Armi� Radzieck� mog�aby w spos�b decyduj�cy wp�yn�� na bieg wydarze�. Do wyst�pienia zbrojnego w stolicy mog�oby doj�� w innym momencie, w ca�kowicie innej, korzystniejszej sytuacji operacyjnej, przy wcze�niejszym, sprawniejszym i dostatecznym zaopatrzeniu oddzia��w walcz�cych w mie�cie w materia�y wojenne, �rodki opatrunkowe itp. Przede wszystkim za� istnienie takiej wsp�pracy skr�ci�oby czas trwania_ walki, zmniejszaj�c straty jednostek walcz�cych, ludno�ci cywilnej i miasta.Nie jest zadaniem historyka snucie rozwa�a� na temat, �co by by�o, gdyby...", natomiast podstawowym obowi�zkiem polityka jest przewidywanie. Sprawdzianem za� jego talentu politycznego jest trafno�� przewidywania i zdolno�� do racjonalnego reagowania na zmieniaj�c� si� sytuacj�. Odnosi si� to w ca�ej rozci�g�o�ci nawet do polityk�w tak miernego lotu, jak ci z rz�du londy�skiego, Komendy G��wnej AK i Delegatury. A zatem ich odpowiedzialno�� za losy Powstania Warszawskiego, za jego kl�sk� jest bezsporna i niepodzielna. Nie mo�na jej przerzuci� na nikogo. Co prawda militarna wsp�praca pomi�dzy AK i Armi� Radzieck� mog�a zmieni� bieg wydarze� w stolicy. Jednak w �wczesnej sytuacji by�a ona niemo�liwa. Naiwno�ci� bowiem by�oby mniemanie, �e zdo�a si� przygotowa� dzia�ania politycznie wymierzone przeciwko Zwi�zkowi Radzieckiemu we wsp�dzia�aniu z kierownictwem tego pa�stwa.�Ciechanowski, wierny zasadom logicznego i trze�wego rozumowania, i w tym przypadku dostrzega, i� warunkiem sine qua non wsp�dzia�ania militarnego pomi�dzy Armi� Krajow� i Armi� Radzieck� by�o wcze�niejsze uregulowanie problem�w politycznych, uniemo�liwiaj�cych nawi�zanie stosunk�w dyplomatycznych pomi�dzy rz�dem londy�skim a ZSRR. �W istniej�cej sytuacji � pisze � wsp�dzia�anie, nie poparte politycznym porozumieniem oraz rozwi�zaniem sprawy granic, by�o chimer�", a potem dodaje, �e jedynym sposobem wybrni�cia z sytuacji �by�o nak�onienie Miko�ajczyka do zawarcia natychmiastowego porozumienia z Mo-� Tam�e, s. 507.Aleksander Skar�y�skine w stosunkach z ZSRR. Najwy�sze polskie ko�a wojskowe w Londynie oskar�a o �niewiarygodne wprost zacietrzewienie" i brak �elementarnego poczucia rzeczywisto�ci", przejawiaj�ce si� mi�dzy innymi w zakrawaj�cym na fantazj� przecenianiu w�asnych mo�liwo�ci militarnych, a niedocenianiu si� Niemiec i Zwi�zku Radzieckiego.Na podstawie analizy bogatych � jak ju� wspomnia�em � materia��w �r�d�owych, w ogromnej wi�kszo�ci niedost�pnych historykom krajowym, dochodzi Ciechanowski do wniosku, �e decyzja o wyst�pieniu zbrojnym w Warszawie zapad�a g��wnie ze wzgl�d�w natury politycznej i ideologicznej. Opanowanie Warszawy przez Armi� Krajow� mia�o wzmocni� w oczach opinii �wiatowej prawa i roszczenia rz�du londy�skiego do reprezentowania w�adzy i obj�cia jej w Polsce, a zarazem � jak pisze Autor � przygotowa� grunt do walnej, ostatecznej rozgrywki ze Stalinem, kt�ra mia�a zadecydowa�, kto b�dzie rz�dzi� powojenn� Polsk�: �ob�z londy�ski czy PPR i zwolennicy".�Nie ulega kwestii � pisze Ciechanowski � i� autorzy powstania pragn�li uczyni� z Warszawy wielk� i dramatyczn� scen�, na kt�rej mia� si� odegra� ostateczny i rozstrzygaj�cy akt rosyjsko-polskiej konfrontacji. Tutaj mia�o doj�� do ostatecznego ustalenia rosyjsko-polskich stosunk�w. Tutaj zachodnie mocarstwa mia�y by� zaproszone do publicznego wypowiedzenia si� w polskich sprawach [podkr. moje � A.S.]." �W konkluzji rozwa�a� Ciechanowski dochodzi do wniosku, �e polityczn� podstaw� decyzji o wyst�pieniu zbrojnym w Warszawie by�a �doktryna dw�ch wrog�w w jej najbardziej klasycznej formie".2Innymi s�owy, Powstanie Warszawskie, planowane jako swoista kontynuacja akcji �Burza", skierowane by�o swym militarnym ostrzem przeciwko Niemcom, politycznie za� stanowi�o demonstracj� wymierzon� w Zwi�zek Radziecki i PKWN, demonstracj� � dodajmy � godz�c� w jedno�� koalicji antyhitlerowskiej, .obliczon� bowiem na wywo�anie powa�nych tar� pomi�dzy ZSRR a jego �wczesnymi zachodnimi sojusznikami.Przedstawiany tu tok wywod�w Autora nie wzbudza zastrze�e�. Jest on s�uszny i zgodny z dotychczasowym dorobkiem historiografii krajowej. Wspomnie� przy tym nale�y, �e potwierdza swe t... [ Pobierz całość w formacie PDF ]