Polski kodeks honorowy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W�ADYS�AW BOZIEWICZPOLSKI KODEKSHONOROWYCZʌ� I ZASADY POKOJOWEGO POST�POWANIA HONOROWEGOCZʌ� II. POJEDYNEKTower Press 2000Copyright by Tower Press, Gda�sk 2000PRZEDMOWABroni� w niniejszej przedmowie zjawiska �redniowiecznego, jakim jest pojedynek � niemy�limy. I nie my�limy r�wnie� wdawa� si�, w a� do znudzenia cz�ste polemiki na temat, czypojedynek ma racj� egzystencji, czy te� nie � a ograniczymy si� do stwierdzenia, i� wewszystkich kulturalnych spo�ecze�stwach pojedynek od szeregu stuleci istnieje, zatem jakozjawisko spo�eczne, mniej lub wi�cej szkodliwe, musi by� brane pod uwag�. I co wi�cej: mo�na�mia�o zaryzykowa� twierdzenie, �e tak d�ugo, pok�d prawna kultura naszych spo�ecze�stw kara�b�dzie czynn� zniewag� gentlemana 24-godzinnym aresztem, zamienionym na 5 kor. grzywny �tak d�ugo istnie� b�dzie ten rodzaj wsp�rz�dnego s�downictwa honorowego, uzupe�niaj�cegopa�stwowy wymiar sprawiedliwo�ci. A zdaje si�, �e jeszcze czas d�ugi.Na przesz�o 5.000 dzie�, oblicza Bibliografia universale del Duello (Br. G. E. Levi et Comp.Gelli. Mediolan 1901) og�lny dorobek literatury �wiatowej tego przedmiotu � przy czympisz�cemu te s�owa znane s� og�em cztery prace napisane w j�zyku polskim, z kt�rychconajmniej dwie zas�uguj� na spokojny wypoczynek w prochach archiwalnych. Tedy nicdziwnego, �e w czasach przedwojennych rozwielmo�ni�o si� na ziemiach polskich u�ywanieniemieckich kodeks�w honorowych K � h l m a n n a , B a r b a s s e t i e g o , B o l g a r a ,R i s t o v a , A n g e 1 1 i n i e g o i Pan B�g raczy wiedzie� jakich jeszcze, wprowadzaj�c w polskizwyczaj honorowy fatalne, germa�skie nalecia�o�ci �ycia burszowskiego, sprowadzaj�cepojedynek do znaczenia rozrywki sportowej weso�ej m�odzie�y uniwersyteckiej.Polskie zwyczaje honorowe kszta�towa�y si� pod wp�ywem W�och, kt�ry prawdopodobnierazem z kultur� W�och przyw�drowa� do nas jeszcze w �redniowieczu. Posiadaj� one jednak tylecech osobistych i czysto rodzinnych, i� tworz� zwarty kompleks, b�d�cy nasz� narodow�w�asno�ci�, uwzgl�dniaj�cy ca�y szereg naszych narodowych w�asno�ci (np. ograniczenie zasadypisemno�ci do minimum). Tym silniej nale�y ubolewa� nad wp�ywem niemieckim, kt�ry pocz��kazi� polskie zwyczaje honorowe przepisami, nie maj�cymi nic wsp�lnego z naszymcharakterem narodowym, a cz�sto i ze zdrowym rozs�dkiem. Wystarczy wspomnie� o zwyczaju,przyj�tym w niekt�rych okolicach Polski, a grasuj�cym g��wnie w po�udniowych Niemczech,nadaj�cym wyzwanemu, a wi�c obra�aj�cemu, prawo wyboru broni. Zwyczaj ten, maj�cy �r�d�ow �redniowiecznym rozporz�dzeniu cesarza Fryderyka Barbarossy, przyznaj�cy wyzwanemuprawo wyboru broni, miejsca i czasu oraz oznaczenia osoby s�dziego � zosta� zniesiony ju� przezprawo longobardzkie, a prawem kaduka, bez historycznego lub faktycznego uzasadnienia, pocz��szerzy� si� na ziemiach polskich.Zadaniem niniejszej pracy jest z jednej strony wype�nienie luki w odno�nej literaturze naszej,a powt�re jest jej celem reakcja i protest przeciw obcym nalecia�o�ciom w kwestii, zupe�niewystarczaj�co rozstrzygni�tej przez zwyczaj narodowy.Zasadnicze wskaz�wki przy pisaniu tej pracy czerpa�em z dzie�a majora kr�l. wojsk w�oskichGelli'ego, uchodz�cego za najlepsze w literaturze �wiatowej. Poniewa� jednak dzie�a niemieckiepod Wzgl�dem systemizacji materia�u s� najja�niejsze, dlatego w pracy niniejszej rozdzia�materia�u przeprowadzi�em ze wzor�w autor�w niemieckich (B o l g a r , K � h l b a c h e r ,B a r b a s s e t t i i in. ).Krak�w, we wrze�niu 1919.5CZʌ� PIERWSZAZASADY POKOJOWEGO POST�POWANIA HONOROWEGO6ROZDZIA� I.Osoby zdolne do ��dania i dawania satysfakcji honorowej.Art. l.Poj�ciem osoby, zdolnej do ��dania i dawania satysfakcji honorowej albo kr�tko: osobamihonorowymi lub z angielskiego: gentlemanami nazywamy (z wykluczaniem os�b duchownych)te osoby p�ci m�skiej, kt�re z p o w o d u w y k s z t a � c e n i a , i n t e l i g e n c j i o s o b i s t e j ,s t a n o w i s k a s p o � e c z n e g o l u b u r o d z e n i a wznosz� si� ponad zwyczajny poziomuczciwego cz�owieka.U w a g a : Okre�lenie powy�sze usuwa zatem kobiet� z pod mocy obowi�zuj�cej przepis�whonorowych, daj�c temsamen wyraz swej �redniowiecznej genezie i czyni�c zado�� zasadziefrancuskiej, okre�laj�cej kobiet�, jako �impropre au duel�.Art. 2.Przez poj�cie �os�b stanu duchownego� nale�y rozumie� nie tylko osoby o �wi�ceniach kap�a�skich,ale r�wnie� wszystkie osoby posiadaj�ce �wi�cenia ni�sze, dalej zakonnik�w, kleryk�w,wreszcie s�uchaczy uniwersyteckich wydzia�u teologicznego.U w a g a : Dla braku jakiegokolwiek zwyczaju polskiego, okre�laj�cego poj�cie �osoby duchownej�,przyjmujemy okre�lenie w�oskie, uznaj�ce ka�dego cz�owieka, nosz�cego prawnieszaty duchowne, jako wy��czonego od obowi�zk�w, z��czonych ze �wieckim poj�ciem honoru.Art. 3.Z tytu�u wykszta�cenia zaliczy� nale�y do os�b zdolnych do ��dania i dawania satysfakcji honorowejtych wszystkich, kt�rzy uko�czyli szko�y �rednie.Art. 4.Mimo braku wykszta�cenia �redniego nale�y wci�gn�� pod poj�cie os�b honorowych tychwszystkich, kt�rzy swoj� inteligencj� lub wybitnymi zdolno�ciami w rzeczywisto�ci doro�li, je�linie przewy�szyli poziom �redniego wykszta�cenia,U w a g a : Dlatego nie mo�na odm�wi� satysfakcji arty�cie malarzowi, mimo, i� ten�e studi�w�rednich nie odby�, lub np. powie�ciopisarzowi, kt�ry uko�czy� trzy klasy gimnazjalne.7Art. 5.Osoby nieposiadaj�ce wymaganych art. 3 i 4 kryteri�w, posiadaj� mimo to zdolno�ci dawaniai ��dania honorowego zado��uczynienia, o ile zajmuj� wybitne stanowisko spo�eczne.U w a g a : W my�l tej zasady nale�y udzieli� satysfakcji honorowej wie�niakowi, kt�ry jestpos�em na sejm.Art. 6.Wreszcie osobom stanu szlacheckiego nale�y si� bez wzgl�du na wymogi art. 3�5 prawo gentleman�w.U w a g a : Postanowienie tego artyku�u, manifestuj�ce jaskrawo zabytek feodalizmu, jestwsz�dzie respektowane po dzi� dzie� i na tej zasadzie przyj�te.Art. 7.Wszyscy ludzie honorowi s� sobie bezwzgl�dnie r�wni. Dlatego nie wolno odmawia� zado��uczynieniaz powodu r�nicy stanu, urodzenia, stanowiska lub maj�tku.Osoba odmawiaj�ca na takiej podstawie satysfakcji honorowej staje si� niehonorow�.U w a g a : Zasada powy�sza, odpowiadaj�ca w zupe�no�ci wsp�czesnej demokratyzacji spo�ecze�stw,nie dozwala np. cz�onkowi rodu ksi���cego odm�wi� satysfakcji honorowej robotnikowi,kt�ry jest pos�em na sejm.Art. 8.Wykluczonymi ze spo�eczno�ci ludzi honorowych s� osoby, kt�re dopu�ci�y si� pewnego �ci�lekodeksem honorowym okre�lonego czynu; a wi�c indywidua nast�puj�ce:1. osoby karane przez s�d pa�stwowy za przest�pstwo pochodz�ce z chciwo�ci zysku lub inne,mog�ce danego, osobnika poni�y� w opinii og�u;2. denuncjant i zdrajca;3. tch�rz w pojedynku lub na polu bitwy;4. homoseksualista;5. dezerter z armii polskiej;6. nie��daj�cy satysfakcji za ci�k� zniewag�, wyrz�dzon� przez cz�owieka honorowego;7. przekraczaj�cy zasady honorowe w czasie pojedynku lub pertraktacji honorowych;8. odwo�uj�cy obraz� na miejscu starcia przed pierwszym z�o�eniem wzgl�dnie pierwsz� wymian�strza��w;9. przyjmuj�cy utrzymanie od kobiet nie b�d�cych jego najbli�szymi krewnymi;10. kompromituj�cy cze�� kobiet niedyskrecj�;11. notorycznie �ami�cy s�owo honoru;12. zeznaj�cy fa�sz przed s�dem honorowym;13. gospodarz �ami�cy prawa go�cinno�ci przez obra�anie go�ci we w�asnym mieszkaniu;14. ten, kto nie broni czci kobiet pod jego opiek� pozostaj�cych;15. pisz�cy anonimy;16. oszczerca;817. notoryczny alkoholik, o ile w stanie nietrze�wym pope�nia czyny poni�aj�ce go w opiniispo�ecznej;18. ten, kto nie p�aci w terminie honorowych d�ug�w;19. fa�szywy gracz w hazardzie;20. lichwiarz i paskarz;21. paszkwilant i cz�onek redakcji pisma paszkwilowego;22. rozszerzaj�cy paszkwile;23. szanta�ysta,24. przyw�aszczaj�cy sobie nieprawnie tytu�y, godno�ci lub odznaczenia;25. obcuj�cy ustawicznie z lud�mi notorycznie niehonorowymi;26. podst�pnie napadaj�cy (z ty�u, z ukrycia itp. );27. sekundant, kt�ry narazi� na szwank honor swego klienta;28. stawiaj�cy zarzuty przeciw honorowi osoby drugiej i uchylaj�cy si� od ich podtrzymaniaprzed s�dem honorowym.Art. 9.Nie�lubne urodzenie nie stanowi powodu do odm�wienia satysfakcji honorowej.Art. 10.Ka�d� w�tpliwo�� dotycz�c�, zdolno�ci danej osoby do dawania i ��dania satysfakcji honorowej,rozstrzyga s�d honorowy.Art. 11.O ile jedn� z os�b, wiod�cych sp�r honorowy, jest cz�owiek nieznany w miejscu prowadzeniasprawy honorowej, jest jego obowi�zkiem na ��danie strony przeciwnej poda� wszystkie dane,dotycz�ce jego osoby i wykazuj�ce jego honorowo��.Art. 12.S�dowe przedawnienie przest�pstwa nie przedawnia tego� jako zarzutu przeciw honorowo�ci.9ROZDZIA� IIObraza.Art. 13.Przedmiotem ka�dej sprawy honorowej jest obraza i jej honorowe zado��uczynienie.Art. 14.Poj�ciem obrazy okre�lamy ka�d� czynno��, gestykulacj�, s�owne, obrazowe lub pisemnewywn�trzenie si�, mog�ce obrazi� honor lub mi�o�� w�asn� drugiej osoby, bez wzgl�du na zamiarobra�aj�cego.U w a g a : Poj�cie obrazy jest zatem �ci�le podmiotowym poj�ciem. I dlatego nale�y uwa�a�za obraz� ka�de nawet najdrobniejsze zadra�ni�cie mi�o�ci w�asnej obra�onego, s�owem towszystko, co on jako zniewag� uwa�a, nawet w�wczas, gdy osoba druga, b�d�ca na miejscu obra�onego,nie czu�a si� obra�on�. Na wszelki spos�b winien jednak obra�ony w takich wypadkachdok�adnie i wyczerpuj�co uzasadni�, dlaczego si� czuje obra�onym.Obowi�zkiem obustronnych sekundant�w b�dzie w takich w�tpliwych wypadkach w dyskusjiwybada� wszystko co mo�e wyja�ni�, czy zniewaga mia�a miejsce, czy te� nie.Art. 15.Do wyrz�dzenia obrazy ni... [ Pobierz całość w formacie PDF ]