Polityka wschodnia Watykanu

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
STANIS�AW MARKIEWICZPOLITYKAWSCHODNIAWATYKANUKRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZASpis Tre�ciWprowadzenie............. 5Rozdzia� IZwrot w polityce mi�dzynarodowej Watykanu . . 15Rozdzia� IIStosunki mi�dzy Stolic� Apostolsk� a Polsk� Rzeez�pospolit� Ludow� . . . . �. . ... 53Rozdzia� IIIStosunki mi�dzy Watykanem a Zwi�zkiemRadzieckim............. 105Rozdzia� IVKontakty mi�dzy Watykanem a Czechos�owack� Republik� Socjalistyczn�.........131Rozdzia� VProces normalizacji stosunk�w mi�dzy Stolic� Apostolsk� a Niemieck� Republik� Demokratyczn� . . 155Rozdzia� VIStosunki mi�dzy Watykanem a W�giersk� Republik� Ludow�.............185Rozdzia� VII 'Stolica Apostolska wobec Ludowej RepublikiBu�garii.............229Rozdzia� VIII ,Stosunki mi�dzy Watykanem a Socjalistyczn�Republik� Rumunii.......... 243Rozdzia� IXStosunki mi�dzy Stolic� Apostolsk� a Socjalistyczn� Federacyjn� Republik� Jugos�awii......259Rozdzia� XStolica Apostolska a inne pa�stwa socjalistyczne . . 281Rozdzia� XIRezultaty i perspektywy polityki realistycznejWatykanu........... 291Bibliografia............310Redaktor:Andrzej Stefan SzypulskiOpracowanie graficzne:Edward Lutczyn, Andrzej P�gowskiOk�adka i grafika: Andrzej P�gowskiZdj�cia:CAF, PA Interpress i archiwumoraz Jan Hattowski, Kazimierz Gargul,Andrzej Kossobudzki i Bohdyn^Sftd,nickiRedaktor techniczny: Alina Szubert-Jaros�awskaKorekta: Jadwiga Wojcik Jolanta D�browskaCopyright by Krajowa Agencja Wydawnicza Warszawa 1982KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA BSW �PRASA-KSI�2KA-RUCH"Warszawa 1982Wydanie I. Nak�ad 30000+350 egz.Obj�to��: ark. wyd. 13,67, ark. druk. 18,96Papier druk. kl. V, 71 g. BlOddano do sk�adania w marcu 1981 r.Sk�ad, druk i oprawa: P/.Graf. w Katowicach,ul. Llebknechta 22. Zam. 978-15/81 z-101Nr prod. XII-!/2256/78. Cena z� 78,�\WprowadzenieSkr�towe okre�lenie polityka wschodnia Watykanu s�u�y do oznaczenia pozycji zajmowanych przez Stolic� Apostolsk� wobec pa�stw socjalistycznych. By�y to niegdy� pozycje nieprzyjazne a nawet wrogie wobec �wiata socjalizmu, co te� mo�na nazwa� polityk� � tyle tylko, �e prowadz�c� donik�d. Orientacja Watykanu na kraje kapitalistyczne, anatemy i nie licz�ce si� z realizmem 'oczekiwanie na przetrwanie �epizodu", jakim mia�o by� powstanie kraj�w socjalistycznych, uniemo�liwia�o nie tylko jakiekolwiek poprawne, wzgl�dnie neutralne, u�o�enie wzajemnych stosunk�w. Kierunek polityki Watykanu prowadzi� w konsekwencji do negatywnego samookre-�lenia Ko�cio�a rzymskokatolickiego wobec pa�stw socjalistycznych, w k�rych dzia�a�.Finalnym wydarzeniem w antykomunistycznym nastawieniu Stolicy Apostolskiej by� dekret papie�a Piusa XII z l lipca 1949 r., pod gro�b� ekskomuniki zabraniaj�cy katolikom udzielania wszelkiego politycznego poparcia komunistom. Takie stanowisko papie�a k�ad�o kres wszelkim inicjatywom zmierzaj�cym do realistycznej oceny miejsca Ko�cio�a w pa�stwach socjalistycznych, stanowi�o ideologiczn� podbudow� do lansowania tez o martyrologii Ko�cio�a za ��elazn� kurtyn�" i formu�owania hase�0 �Ko�ciele prze�ladowanym", �Ko�ciele milczenia"1 tym podobnych.Reorientacja polityki Watykanu nast�powa� zaczyna w latach sze��dziesi�tych, w okresie pontyfikatu Jana XXIII. Przewarto�ciowania, kt�re zosta�y zapocz�tkowane, okre�lano niejednokrotnie jako �rewolucj�" Jana XXIII. �Jan XXIII � jak pisa� znany angielski pisarz historyczny Edward Elten Y. Ha-les � powiedzia�, �e dosy� by�o pot�pie� i definicji; nakaza� ludziom d��y� do pokoju nie tylko tego, kt�ry wynika�by ze sprawiedliwo�ci,- bo ten mo�e by� jeszcze nieosi�galny, ale d��y� do niego praktycznie, krok po kroku wykorzystywa� ka�d� okazj�, wsp�pracowa� ze wszystkimi, jak tylko si� da � nawet z obozem wrogim ideologicznie". Zapocz�tkowane przez papie�a Jana XXIII aggiornamento (dostosowanie si� do aktualnych potrzeb) Ko�cio�a doprowadzi�o Watykan do nowego okre�lenia swego stosunku wobec kraj�w socjalistycznych i znalaz�o wyraz w nowej polityce wschodniej. Jej promotorem by� Jan XXIII, za� zapocz�tkowana przez niego polityka kontynuowana by�a przez Paw�a VI.Nowa polityka wschodnia Watykanu, teoretycznie uzasadniona i realizowana, wyznacza g��wny kierunek dzia�a� praktycznych, zr�nicowanych w zale�no�ci od miejsca i czasu. Wsp�czesna, spo�eczna doktryna Ko�cio�a, chocia� odmienna od tradycyjnej, nie zosta�a jeszcze dok�adnie sprecyzowana. Jest pe�na sprzeczno�ci, co umo�liwia r�norodn� jej interpretacj� i wykorzystywanie niekt�rych jej w�tk�w do cel�w politycznych, cz�sto sobie przeciwstawnych. W tej sytuacji najwa�niejszym kryterium oceny polityki mi�dzynarodowej Stolicy Apostolskiej, w tym r�wnie� jej polityki wschodniej, jest praktyka. Praktyka tworz�c zasoby do�wiadcze�, wp�ywa i b�dzie niew�tpliwie w dalszym ci�gu wp�ywa-�a na sprecyzowanie deklaracji ideologicznej papies-twa w formie teoretycznej.Wsp�czesna polityka wschodnia Stolicy Apostolskiej rozpocz�ta przez papie�a Jana XXIII jest kontynuowana przez jego nast�pc�w: Paw�a VI, Jana Paw�a I i papie�a wywodz�cego si� z kraju socjalistycznego � Jana Paw�a II. Koncepcje i dzia�alno�� Jana Paw�a II wyznaczaj� tory watyka�skiej polityki wobec pa�stw socjalistycznych.Rozwi�zania w sferze stosunk�w mi�dzy pa�stwem a zwi�zkami wyznaniowymi w krajach socjalistycznych oraz ��cz�ce si� z tym zagadnieniem problemy ludzi wierz�cych, w swych generalnych za�o�eniach i kszta�cie mieszcz� si� w teoretycznych postulatach formu�owanych przez my�l marksistowsko--leninowsk�. Nie dostrzeganie og�lnych prawid�owo�ci uniemo�liwia w istocie w�a�ciwe zrozumienie i wyja�nienie swoistych cech i form kszta�towania stosunk�w wyznaniowych w poszczeg�lnych krajach Marksistowsko-leninowski wzorzec ideologiczny w tej dziedzinie zak�ada istnienie r�norodno�ci przy zachowaniu og�lnych prawid�owo�ci. Uk�ady stosunk�w pomi�dzy pa�stwem a zwi�zkami wyznaniowymi w europejskich krajach socjalistycznych powoduj�, �e i polityka wyznaniowa w tych krajach odznacza si� szeregiem cech specyficznych. Stan aktualny w tych dziedzinach jest uwarunkowany odmienno�ci� dotychczasowego rozwoju historycznego, kt�ry sprawi�, �e r�ne s� pozycje poszczeg�lnych ko�cio��w i wsp�lnot religijnych istniej�cych w �wiecie socjalistycznym. Ponadto w pa�stwach socjalistycznych niejednakowe s� zasoby do�wiadcze� w zakresie polityki wyznaniowej, inne jest te� zaawansowanie proces�w laicyzacji. W rezultacie powsta�y r�norodne relacje w stosunkach ko�cielno--pa�stwowych, co z kolei dyktowa�o odmienne roz-wi�zania polityceno-prawne w tej dziedzinie. Pami�ta� jednak nale�y, �e r�norodne rozwi�zania w dziedzinie wyznaniowej w krajach socjalistycznych, odnosz�ce si� do sytuacji konkretnych, s� oparte na identycznych za�o�eniach teoretyczno-ideologicznych i s�u�� tym samym celom. W zakresie stosunk�w mi�dzy pa�stwem a Ko�cio�em kraje socjalistyczne wykszta�ci�y nowy, im tylko w�a�ciwy rodzaj stosunk�w, przeciwny systemom bur�uazyjnym. W pa�stwach socjalistycznych sytuacja zwi�zk�w wyznaniowych oparta zosta�a'na zasadach wolno�ci sumienia i wyznania. W konsekwencji oznacza to, �e:� wszystkie zwi�zki wyznaniowe s� r�wnouprawnione;� prawo okre�la w drodze ustawodawczej sytuacj� prawn� wszystkich wyzna�, wyposa�aj�c je w jednakowe uprawnienia;� cele i zadania zwi�zk�w wyznaniowych jako dobrowolnych organizacji skupiaj�cych obywateli, kt�rzy w ich ramach realizuj� wolno�� wyznania, zostaj� sprowadzone do funkcji religijnych;� religia i kwestia wierze� traktowane s� jako sprawy prywatne obywateli. Pa�stwo nie mo�e stosowa� przymusu przy wykonywaniu funkcji religijnych, ingerowa� w wewn�trzne sprawy kultowe ko�cio��w i zwi�zk�w wyznaniowych;� pa�stwo udziela jednakowej ochrony prawnej wierz�cym i niewierz�cym, zapewniaj�c swobod� w przejawianiu ich postaw i pogl�d�w w praktycespo�ecznej;� w ramach okre�lonych przez konstytucje, pa�stwo sprawuje nadz�r i kontrol� nad zwi�zkami wyznaniowymi. Funkcje pa�stwa wynikaj�ce z nadzoru nad tymi zwi�zkami s� uj�te w aktach prawnych reguluj�cych ca�o�ciowo sytuacj� prawn� zwi�zk�wwyznaniowych, wzgl�dnie niekt�rych dziedzin ich dzia�alno�ci.Rozwi�zanie kwestii wyznaniowej w europejskich krajach socjalistycznych podporz�dkowane zosta�o podstawowemu celowi � konsolidacji spo�ecze�stwa wok� socjalistycznego programu reform spo�eczno-ekonomicznych i politycznych. Budowanie jedno�ci narodowej bez r�nicy na przekonania �wiatopogl�dowe i wyznaniowe spo�ecze�stwa, zwi�zane zosta�o organicznie z perspektyw� lepszej przysz�o�ci pa�stw socjalistycznych. Socjalizm stworzy� w�asny, odr�bny model �ycia politycznego. W jego ramach mog� rozwija� sw� aktywno�� spo�eczno-za-wodow� i polityczn� wszyscy ludzie, bez wzgl�du na ich stosunek do religii. Cechami charakterystycznymi kszta�tuj�cej si� sytuacji wyznaniowej w pa�stwach socjalistycznych s�: z jednej strony stopniowe pog��bianie proces�w laicyzacyjnych; z drugiej takie jej kszta�towanie, kt�re nie tworzy napi�� w sferze stosunk�w wyznaniowych. Ta dwutorowo�� jest wynikiem �wieckiego charakteru pa�stwa, kt�re winno w praktyce gwarantowa� pe�ni� praw dla ludzi wierz�cych i ateist�w.Te og�lne za�o�enia w konfrontacji z konkretn� rzeczywisto�ci� spo�eczn� nabieraj� tre�ci. I tak na przyk�ad specyfika polska wynika ze struktury wyznaniowej; bowiem konfesj�, kt�ra odgrywa w niej decyduj�c� rol� jest Ko�ci� rzymskokatolicki. Ko�ci� w Polsce zwi�zany jest z tradycj�, kultur� i histori� narodu. Mia� w poprzednich okresach historycznych ogromny wp�yw na �ycie spo�eczno-poli-tyczne i nie zamierza� ogranicza� swojej dzia�alno�ci tylko do spraw konfesyjnych. Ma to swoje g��bokie konsekwencje w sferze �ycia spo�... [ Pobierz całość w formacie PDF ]