Podstawy psychologii i pedagogiki ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PODSTAWYPSYCHOLOGIII PEDAGOGIKIPRACYWy�sza Szko�a Humanistyczna imienia Aleksandra Gieysztoraw Pu�tuskuJanina E. KarneyPODSTAWYPSYCHOLOGIII PEDAGOGIKIPRACYPu�tusk 2004�iiiiti! miii tiiiProjekt ok�adki: Barbara Kuropiejska-PrzybyszewskaSk�ad i �amanie: OFI - Krystyna Fankulewska\Biblioteka WPedag.1092003430� Copyright by Janina E. Karney� Copyright by Wy�sza Szko�a Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora,Warszawa 2004Wszelkie prawa zastrze�one. Ka�da reprodukcja lub adaptacja ca�o�ci b�d� cz�cininiejszej publikacji, niezale�nie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej,fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy.Wydawca:Wy�sza Szko�a Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztoraul. Daszy�skiego 17, 06-100 Pu�tusktel./fax (48-23) 692-50-82e-mail: rektorat@wsh.edu.plInternet:www. wsh.edu.plISBN 83-89709-03-1Realizacja na zlecenie WydawcyOficyna Wydawnicza ASPRA-JREtSPIS TRE�CIWST�P .................................................... 7Rozdzia� IPsychologia i pedagogika pracy we wsp�czesnym spo�ecze�stwie ... 11Rozdzia� IIStyle zachowania doros�ych ................................. 31(Rozdzia� IIIPracownik w organizacji.................................... 41 iRozdzia� IVAutorytet kierownika ...................................... 71Rozdzia�VBadanie pracy i zawod�w................................... 87Rozdzia� VIOrganizacja czasu pracy....................................143Rozdzia� VIIPsychologiczne wyznaczniki powodzenia w pracy................153Rozdzia� VIIIPrzystosowanie do pracy i dob�r zawodowy....................191Rozdzia� IX '[Motywacja do pracy.......................................233Rozdzia� XZarz�dzanie edukacj� doros�ych w organizacji..................251Rozdzia� XISztuka bycia pracownikiem.................................295Rozdzia� XIIWsp�czesne trendy i kierunki wiedzy o pracy ludzkiej- koncepcje, badania, praktyka..............................345Zamiast zako�czenia ........................................360Bibliografia................................................361Spis rysunk�w i tabel ........................................370��iitliii�itiiIJJ�AlJJJJLlIULllJjlJJLl 11 IU II.J.riniiii?iiinn�ii�iiWST�PPomys� napisania tej ksi��ki rodzi� si� stopniowo. Pocz�tkowo zamierza-�am zaj�� si� wy��cznie problematyk� badania pracy w nowoczesnym przed-si�biorstwie, i to wy��cznie pracy wysoko wykwalifikowanej, wykonywanejprzez osoby o odpowiednim poziomie kompetencji. W pierwszej wersji by�y-by to problemy psychologicznej analizy tzw. �pracy umys�owej", kt�r� taktrudno zmierzy� i oceni�. G��wnym i bezpo�rednim powodem tego pomys�uby�o, ci�gle jeszcze stosowane, kryterium warto�ci takiej pracy, jakim jestliczba opublikowanych stron. Szczeg�lnie w ksi��kach o charakterze prachumanistycznych kryterium �ilo�ciowe" jest cz�sto miar� warto�ci dzie�ai po�rednio - autora.P�ki ksi�garskie pe�ne s� publikacji - bardziej lub mniej naukowych, po-�wi�conych problematyce funkcjonowania cz�owieka w �rodowisku pracy.Na og� zawieraj� one imperatywy i porady, jak zarz�dza� przedsi�bior-stwem, a przede wszystkim jak kierowa� prac� ludzi zatrudnionych w tymprzedsi�biorstwie. Ludzie najcz�ciej okre�lani s� jako zasoby ludzkie, per-sonel, potencja� spo�eczny itp. Ju� same nazwy przypisywane pracownikomwskazuj�, �e postrzegani s� oni przede wszystkim przez pryzmat zak�adupracy, firmy, przedsi�biorstwa, urz�du, w kt�rych to organizacjach sp�dzaj�blisko po�ow� swojego doros�ego �ycia. Punktem wyj�cia i g��wnym celemtych publikacji jest analiza zachowania ludzi od strony interesu przedsi�bior-stwa, jego zysk�w i rozwoju. Stawiane s� przede wszystkim pytania, jak kie-rowa� lud�mi, jakie stosowa� sposoby i strategie, aby osi�gn�� wcze�niej wy-znaczone i zaplanowane cele. Ginie gdzie� po drodze relacja cz�owiek-praca,ginie podmiotowo�� cz�owieka, kt�ry nie tylko prac� wykonuje, lecz j� orga-nizuje i tworzy. Wysi�ek umys�u, my�l, ciekawo�� i aktywno�� w d��eniu docelu, inicjatywa, odpowiedzialno�� wyznaczaj� sens ludzkiego dzia�ania.Gwa�towny rozw�j telekomunikacji, komputeryzacja i automatyzacja wy-zwalaj� wielkie mo�liwo�ci i jednocze�nie stanowi� wyzwanie dla wsp�cze-snego cz�owieka, kt�ry z jednej strony tworzy rzeczy wspania�e i po�yteczne,z drugiej za� niszczy i nienawidzi nie tylko innych i ich wytwory, lecz przedewszystkim samego siebie.-JLL.i II" MI i ITi? ffTiTTiT jTOjWST�PKsi��ka ta skierowana jest przede wszystkim do os�b zainteresowanychproblemami pracy, ludzi, kt�rym przysz�o �y� w spo�ecze�stwie postindu-strialnym u progu trzeciego tysi�clecia.Dzieci, kt�re ucz� si� teraz w pierwszych klasach szko�y podstawowej, b�-d� dorasta�, wybiera� zaw�d, troszczy� si� o dobr� prac� ju� po roku 2020.Jacy to b�d� ludzie, jakie miejsce w ich �yciu b�dzie zajmowa�a praca? Czyb�dzie szans�, czy udr�k�? Czy przyniesie szans�, rozw�j, satysfakcj�, czy te�zm�czenie, stres, bezradno��, agresj� i rozczarowanie? Na te pytania trzebaprzygotowywa� odpowiedzi ju� teraz, przygl�daj�c si� i oceniaj�c potrzeby,cele i warto�ci ludzi, kt�rzy swoj� dzia�alno�ci� zapocz�tkowali czas prze-mian. Jak i dlaczego pracuj�, co wyznacza ich sprawno��, a co przynosi saty-sfakcj� z tego, co robi�? Czego praca wymaga od ludzi i jak ich zmienia? Tei wiele innych pyta� powinny doczeka� si� bada� i pr�b odpowiedzi.Tymczasem, w ostatnim okresie obserwujemy brak nowych pozycji ksi��-kowych z dziedziny wiedzy o pracy ludzkiej. Psychologowie i socjolodzy, za-interesowani przede wszystkim problemami spo�ecznymi, przemianami, ma-krozarz�dzaniem i wywieraniem wp�ywu na grupy, niewiele uwagi po�wi�ca-j� jednostce, zagadnieniom pracy cz�owieka w sytuacjach zwyk�ych, codzien-nych oraz ekstremalnych i trudnych.Z tego wzgl�du postanowi�am po�wi�ci� wi�cej uwagi podstawowej wie-dzy o pracowniku zatrudnionym w zak�adzie pracy w okresie przemian eko-nomicznych, zmian w systemie organizacji i zarz�dzaniu.W ksi��ce wykorzysta�am prace magisterskie napisane pod moim kierun-kiem w ostatnich latach, odnosz�ce si� do problem�w jednostki wobec sytu-acji pracy, w r�nych zawodach i na r�nych stanowiskach, a tak�e wynikiw�asnych bada� i bada� moich doktorant�w. W 1998 roku ukaza�a si� mojaksi��ka �Cz�owiek i praca". Wielokrotnie wydawana, cieszy�a si� du�ym po-wodzeniem i szybko znikn�a z p�ek ksi�garskich. To sk�oni�o mnie do przy-gotowania nowej publikacji.Oczywi�cie, nie jest to, w pe�nym tego s�owa znaczeniu, praca monogra-ficzna, gdy� om�wienie wielo�ci zagadnie� psychologii pracy zaj�oby co naj-mniej kilka tom�w. S�dz� jednak, �e zarys tematyczny ma cechy monografii.Stara�am si� po�wi�ci� uwag� zar�wno samemu procesowi pracy, jak te�cz�owiekowi, kt�ry pracuje, oraz wzajemnym relacjom cz�owiek-praca.Spo�r�d wielu zagadnie� wybra�am te, kt�re s� egzemplifikacj� ka�degoz wymienionych wy�ej zagadnie�.W prezentowanym materiale by�o mi trudno oddzieli� problemy psycho-logiczne od tematyki pedagogicznej. Obie dziedziny wiedzy o pracy cz�owie-ka ��cz� si� nierozdzielnie ze sob�. Ustalane w badaniach prawid�owo�ci za-chowania ludzi w specyficznych warunkach dzia�alno�ci zawodowej s� pod-staw� projektowania proces�w kszta�cenia i wychowania pracownik�w nawszystkich szczeblach organizacji.iZ tego wzgl�du ksi��ka jest pr�b� uporz�dkowania zgromadzonej wiedzyo cz�owieku i jego pracy oraz wskazaniem uwarunkowa�, od kt�rych zale��efekty dzia�alno�ci organizacji, a kt�re tkwi� w tym, co specjali�ci zarz�dza-nia nazywaj� �potencja�em spo�ecznym", zasobami ludzkimi", �personelem"i.t.p. Ksi��ka sk�ada si� z dwunastu rozdzia��w. Tematyka tych rozdzia��wzosta�a wybrana tak aby ukaza� wielorako�� problem�w dotycz�cych funk-cjonowania cz�owieka w wa�nej dla ludzi doros�ych sferze �ycia jak� jest pra-ca zawodowa, kt�ra z przywileju sta�a si� w ostatnim okresie jedn� z wa�niej-szych warto�ci i trudno dost�pnym dobrem. W warunkach kurcz�cego si�rynku pracy i narastaj�cego bezrobocia znajomo�� problematyki relacji cz�o-wiek-praca wydaje si� szczeg�lnie wa�na zar�wno dla psycholog�w i peda-gog�w pracy jak te� dla wszystkich, kt�rzy pracuj� zawodowo lub poszukuj�zatrudnienia.Cz�� materia��w, nadal aktualnych, zosta�a przeniesiona z poprzedniejksi��ki �Cz�owiek i praca". Wiele z nich zosta�o zmienionych i zaktualizowa-nych, a tak�e dostosowanych do nowej rzeczywisto�ci.Ksi��ka powsta�a w przededniu wej�cia Polski do Unii Europejskiej.Przedstawione w niej problemy b�d� nadal aktualne a by� mo�e stan� si� je-szcze bardziej znacz�ce dla proces�w adaptacji pracownik�w do zmieniaj�-cych si� warunk�w.Wszystkie problemy poruszone w ksi��ce dotycz� przystosowania cz�o-wieka do pracy, jego aktywno�ci i efektywno�ci dzia�ania. Stanowi� pierwszykrok do wyznaczenia potrzebnych dzisiaj kierunk�w bada� i praktyki psy-cholog�w i pedagog�w w zak�adach pracy. S� jednocze�nie pr�b� uporz�d-kowania i hierarchizacji zada� stoj�cych przed specjalistami zajmuj�cymi si�funkcjonowaniem ludzi na r�nych stanowiskach i w r�nych zawodach.Czy cel mojego zamierzenia zosta� zrealizowany? Nie potrafi� na to pyta-nie udzieli� odpowiedzi. Je�eli tekst wzbudzi refleksje Czytelnika, je�li cho-cia� w cz�ci zostanie wykorzystany, je�li wywo�a krytyk�, polemik� i wzbu-dzi inspiracj� do napisania innych prac z tak wa�nej dziedziny ludzkiej ak-tywno�ci, jak� jest praca zawodowa - to odpowied� b�dzie twierdz�ca. Bezwiedzy o podmiocie sytuacji pracy, bez wykorzystania tej wiedzy w praktyceorganizacji pracy nie spos�b wyobrazi� sobie przeobra�e� w sposobach kie-rowania, powodzenia w kierowaniu, przemianach i tworzeniu szans.marzec 20041... [ Pobierz całość w formacie PDF ]