Podstawy badan historycznych

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
SPIS TRE�CIPRZEDMOWA.................................................. 51. WST�P....................................................... 7Historia jako nauka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Metoda historyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9HEURYSTYKA ................................................. 132. Literatura naukowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Literatura historyczna(typy naukowych opracowa� historycznych). . . . . . . . . . . 14�r�d�a historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Podzia� �r�de� pisanych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . 213. BIBLIOTEKI................................................... 25Zarys dziej�w bibliotek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Najwi�ksze biblioteki naukowe �wiata: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Biblioteki naukowe w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Korzystanie z biblioteki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33BIBLIOGRAFIA................................................. 34Bibliografie og�lne polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Historyczne bibliografie retrospektywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Bie��ce bibliografie historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Czasopisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42DRUKOWANE WYDAWNICTWA �R�D�OWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47ENCYKLOPEDIE I S�OWNIKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50ARCHIWA..................................................... 53MUZEA....................................................... 59TECHNIKA PRACY Z KSI��K� I �R�D�EM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 61KRYTYKA �R�DE� HISTORYCZNYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Uwagiwst�pne.............................................. 64Krytyka zewn�trzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Krytyka autentyczno�ci �r�d�a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Krytyka wewn�trzna : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Nauki pomocnicze historii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., . . . . 77Ustalanie fakt�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Porz�dkowanie fakt�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Praca naukowa studenta historii 84: : : : : : : : : : : : : : : : 87LEKTURA UZUPE�NIAJ�CA . .PRZEDMOWANiniejszy skrypt przeznaczony jest dla student�w stacjonarnych i zaocznych Wyiszej Szko�y Pedagogicznej w Bydgoszczy studiuj�cych histori�. Zapewne b�dzie on te� przydatny dla s�uchaczy nauk spo�ecznych i bibliotekoznawstwa. Reaktywowanie w WSP w Bydgoszczy (1989 r.) studi�w historycznych stworzy�o potrzeb� przygotowania pomocy dydaktycznych dla n`�odzie�y przyj�tej na ten kierunek. Czternastoletnia przerwa w kszta�ceniu nauczycieli w tej uczelni (w latach 1969-1975 przygotowywano nauczycieli do nauczania w szko�ach podstawowych i zawodowych historii z wychowaniem obywatelskim lub przysposobieniem obronnym) spowodowa�a zaniechanie przygotowywania w�asnych skrypt�w ze wst�pu do bada� historycznych. Pracownicy katedry historii prowadzili us�ugowe zaj�cia z tego przedmiotu na innych kierunkach studi�w w oparciu o podr�cznik Benona Mi�kiewicza pt. "Wst�p do bada� historycznych" Pozna� 1963 r. Biblioteka WSP posiada�a kilkana�cie egzemplarzy tego podr�cznika, g��wnie z tzw. "og�lnopolskich wyda�" z lat 1969 i 1974, co zaspokaja�o potrzeby. Wznowienie kszta�cenia nauczycieli historii wymaga umo�liwienia studentom (zw�aszcza zaocznym) nabycia skrypt�w, by mogli systematycznie przygotowywa� si� do zaj��. Aby przyspieszy� wydanie wspomnianego skryptu zrezygnowali�my z samodzielnego przygotowania go. Postanowili�my mo�liwie szybko wyda� skrypt b�d�cy adaptacj� do naszych potrzeb jednego ze skrypt�w obecnie u�ywanych w naszym regionie. Za taki uznali�my "Podstawy bada� historycznych. Skrypt dla student�w I roku historii" Jerzego Serczyka. Jego przydatno�� zosta�a potwierdzona w czasie ponad 25-letniego u�ytkowania go na UMK w Toruniu i w innych uczelniach. Za wydaniem skryptu "przemawia�a" te� jego skromna obj�to�� (oko�o 8 arkuszy wydawniczych), podczas gdy "konkurencyjny" B. Mi�kiewicza liczy ich oko�o 20. Uzyskali�my zgod� autora na wydanie jego podr�cznika dla potrzeb WSP w Bydgoszczy, za co wyra�amy mu podzi�kowanie. J. Serczyk napisa� sw�j skrypt w latach sze��dziesi�tych (pierwsze wydanie w 1963 roku); poprawi� i uzupe�ni� go w drugim wydaniu z 1967 roku, a nast�pne wznowienia z 1970 i 1975 roku by�y przedrukami drugiego wydania. W niniejszym wydaniu autor dokona� w kilkunastu miejscach skr�t�w pierwotnego tekstu, usuwaj�c sformu�owania stanowi�ce swoiste koncesje na rzecz �wczesnych wymog�w metodologicznych. By�o ich w sumie niewiele: zebrane razem nie zaj�yby nawet jednej strony.Ponadto zasz�a konieczno�� uaktualnienia informacji o bibliografiach, s�ownikach biograficznych i historyczno-geograficznych, czasopismach, bibliotekach, archiwach, muzeach itp. Wykonania tego zadania podj�� si� Marian Pawlak.�ywimy nadziej�, �e ta kolejna, pi�ta ju� edycja, b�dzie mog�a z po�ytkiem s�u�y� studentom historii zar�wno w czasie studi�w, jak te� i po ich zako�czeniu jako pomoc w pracy naukowej i popularyzatorskiej,Bydgoszcz--Toru�, luty 1990 rokuHistoria jako naukaWyraz "nauka" nie jest terminem jednoznacznym. W j�zyku polskim, w mowie potocznej nauk� cz�sto nazywamy sam proces uczenia si� (o czym �wiadcz� rozpowszechnione wyra�enia takie, jak "nauka w�asna", "nauka j�zyka polskiego" i inne podobne). To znaczenie terminu "nauka" nie interesuje nas tutaj.Nauka, w tym sensie, w jakim b�dziemy si� ni� zajmowali, to zbiorowy dorobek intelektualny ludzko�ci - zdobyta i posiadana wiedza o przyrodzie, spo�ecze�stwie i o cz�owieku, rozumianym zar�wno jako cz�� sk�adowa przyrody, jak i cz�� sk�adowa spo�ecze�stwa. W tym sensie nauka jest tylko jedna i tylko jedna by� mo�e. Czasem nazywamy r�wnie� nauk� samo badanie naukowe, czyli zesp� czynno�ci prowadz�cy do powi�kszenia zasobu naszej wiedzy o nowe elementy lub zast�puj�cy elementy zdezaktualizowane, przestarza�e, elementami nowymi. W obu tych wypadkach pos�ugujemy si� zazwyczaj wyrazem "nauka" bez �adnych przymiotnik�w. Mo�emy na koniec obydwa interesuj�ce nas znaczenia wyrazu "nauka" ��czy� ze sob� i m�wi�c o nauce mie� na my�li zar�wno zgromadzon� ju� wiedz�, jak i sam� czynno�� jej gromadzenia.Nie ka�da wiedza, a przynajmniej nie wszystko to, co za wiedz� uchodzi, jest wiedz� rzeczywi�cie i - co za tym idzie - nie ka�dy zbi�r wiadomo�ci mo�e pretendowa� do miana cz�ci sk�adowej nauki. R�wnie� nie wszystkie rodz�j� poznawania rzeczywisto�ci i jej przedstawiania mog� by� uwa�ane za badania naukowe. Nie jest nauk� religia, ale tak�e nie jest ni� sztuka, technika i praktyka produkcyjna. �cis�e zdefiniowanie nauki i bada� naukowych nie jest mo�liwe, jakkolwiek wydaje si� to paradoksalne. Jeste�my natomiast w stanie wyliczy� kilka cech, co do kt�rych panuje zgodno��, �e przy ich pomocy da si� odr�ni� nauk� od innych rodzaj�w dzia�alno�ci umys�owej cz�owieka.Cechy te s� nast�puj�ce: post�powanie badawcze zgodne z metodami w�a�ciwymi dla danej ga��zi nauki, czyli dyscypliny naukowej; terminologia jednoznaczna, zrozumia�a i sprawdzalna; przyjmowanie za prawdziwe tylko takich twierdze�, kt�re dadz� si� udowodni�, lub kt�rych prawdopodobie�stwo jest wystarczaj�co uzasadnione; uporz�dkowanie wynik�w danej dyscypliny w powi�zany logicznie system, kt�ry nie powinien zawiera� wewn�trznych sprzeczno�ci. Ponadto osoby zajmuj�ce si� badaniami naukowymi winna cechowa� postawa krytyczna wobec wypowiadanych przez siebie pogl�d�w i wobec osi�gni�tych wynik�w. Wyniki te trzeba nieustannie kontrolowa� i w razie stwierdzenia ich niezgodno�ci z obserwacjami - korygowa�, tak, aby ka�de wypowiadane zdanie pozostawa�o w zgodzie z daj�cymi si� sprawdzi� faktami. Dzia�alno�� badawcza nie mo�e wreszcie polega� na poznawaniu rzeczy ju� poznanych, lecz musi mie� charakter tw�rczy. Wyst�puj�ce czasem wielokrotnie, a niezale�ne od siebie odkrycia naukowe mog� by� wyt�umaczone trudno�ciami w przekazywaniu informacji, ale nie zmienia to faktu, �e w�a�ciwie dokonano tylko jednego odkrycia.Ograniczone mo�liwo�ci umys�u ludzkiego powoduj�, �e r�wnoczesne zajmowanie si� wszystkimi dyscyplinami naukowymi nie jest mo�liwe. Dzieje si� tak m.in. i z tego wzgl�du, �e ka�da z nich, d���c do poznania okre�lonego wycinka rzeczywisto�ci, bada inne kategorie zjawisk, wymagaj�ce r�nych metod dla ich zaobserwowania, zrozumienia i w��czenia w system danej dyscypliny naukowej.Poj�cie dyscypliny naukowej jako cz�ci sk�adowej nauki, maj�cej sw�j w�asny, wybrany z ca�ej rzeczywisto�ci przedmiot bada� i stosuj�cej dla jego poznania w�a�ciwe sobie metody badawcze, nie wymaga dodatkowych wyja�nie�. Czasem zamiast o dyscyplinie naukowej m�wimy o nauce z dodaniem odpowiedniego przymiotnika, np. nauka historyczna.Nale�y powiedzie� jeszcze kilka s��w na temat klasyfikacji dyscyplin naukowych. Najcz�ciej wymienianym i najlepiej znanym systemem porz�dkuj�cym dyscypliny naukowe jest ich sklasyfikowanie wed�ug przedmiotu bada�. Dzielimy ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]