Pod antena radia Wolna europa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
IKAZIMIERZ ZAMORSKIPOD ANTEN�RADIA WOLNA EUROPA"WERJPozna� 1995\Biblioteka WDiNP UW1098023014s; a l i O i L K * �fyliaiu Dziennikarstwa i Nauk Pettyen Uniwersytetu Warszawskiego �L Nowy Swiai 69, 00-046 Wais w. 29), 296� Copyright by Kazimierz Zamorski Ali rights reservedProjekt ok�adki: Piotr SikorskiWydawnictwo �WERS"60-962 Pozna� 22skr. poczt. 59ISBN 83-901606-2-5DLACZEGO POD ANTEN�W obu swoich memuarach-pomnikach, Wojna w eterze (Londyn 1985) i Polska z oddali (Londyn 1988), Jan Nowak umie�ci� mnie w spisie pracownik�w Rozg�o�ni Polskiej RWE. Nie wiem, czy mam to rozumie� jako akt �aski czy te� zaw�aszczenia. W ka�dym razie protestuj�! Nie wiem jak si� na to zapatruj� pozostali pracownicy mojego dzia�u, sa-kum-pakum wcieleni do tej lepszej � i lepiej p�atnej � kategorii, tych co to fruwaj� w eterze, co s� na antenie. Ja w ka�dym razie ju� przy pierwszym spotkaniu z Janem Nowakiem wyra�nie o�wiadczy�em, �e nie pcham si� na anten�, mnie interesuje praca badawcza, a wi�c pod anten�.Zdarzy�o si� jednak, raz czy dwa, �e napisa�em jak�� dziesi�ciomi-nut�wk�, ot, by zademonstrowa�, �e nie zapomnia�em pisa� po polsku, lecz na wi�cej ochoty ju� nie mia�em, cho�by dlatego �e zap�acili mi �miesznie ma�o, wstyd si� przyzna�, �e si� cz�owiek tak tanio sprzedawa�. Administracyjne urz�dasy stacji postanowi�y bowiem, �e je�li kto� dostaje pieni�dze za prac� pod anten�, nie nale�y go demoralizowa� zbyt wyg�rowanym honorarium za nadprogramowe wyst�py na antenie. U pod�o�a tej filozofii kry�o si� podejrzenie, �e taki autor na pewno napisa� audycj� w czasie jego normalnej, podantenowej pracy, wi�c mu podw�jnie p�aci� nie nale�y, a je�li koniecznie to jak najmniej, raczej symbolicznie, zw�aszcza �e pracownicy pisz�cy w godzinach s�u�bowych prywatne listy lub wype�niaj�cy formularze totolotka za tego rodzaju trudy dodatkowo wynagradzani nie s�.Je�li moje �literackie" wyst�py na antenie mia�y charakter dobrowol-ny, sta�e kontakty z redakcj�, najcz�ciej z jej szefem, by�y konieczno�ci� s�u�bow� wynikaj�c� raczej z charakteru mej pracy ni� z uk�adu organizacyjnego. Nie wiem, czy ten uk�ad wyp�ywa� z przemy�lanej koncepcji inicjator�w stacji ,.czy te� by� przypadkowy, w ka�dym razie za�o�eniem jego by�a niezawis�o�� dzia�u studi�w i analiz, czyli instytucji staraj�cej si� wykry� i oceni� fakty, od redakcji rozg�o�ni, z natury rzeczy sk�onnej zar�wno do wyboru fakt�w wygodnych dla cel�w politycznych, jak te� odpowiedniego ich interpretowania czy naginania stosownie do propagandowego za�o�enia audycji. Zauwa�y�em do�� wcze�nie, �e tej niezale�no�ci dzia�u studi�w od dzia�u propagandy strzegli jak oka w g�owie polityczni doradcy stacji, jak te� dyrekcja. Chcieli zna� stan faktyczny nie przes�oni�ty ani propagandow� mgie�k� ani patriotycznym oparem.Nie wiem jak te sprawy wygl�da�y w innych dzia�ach, ale w polskim dochodzi�o na tle oceny fakt�w do cz�stych konflikt�w mi�dzy No-wakiem, wiecznie aktywnym Wezuwiuszem, a doradc� politycznym wzgl�dnie dyrektorem stacji. Czy musz� dodawa�, �e przy takich wybuchach strumie� lawy kierowa� si� w moj� stron�? Przy jednej z takich okazji dowiedzia�em si� z najbardziej autorytatywnego �r�d�a, ile warta jest moja ocena sytuacji.Na prze�omie lat 1968/69, daty nie jest pewien, dosta�em, chyba z Londynu, dwa czy trzy �ci�le tajne raporty o rzekomej frondzie pos�a Znaku Janusza Zab�ockiego. Tenor by� taki, �e zamierza utworzy� ugrupowanie polityczne prawie identyczne z Paxem. Mia�em ju� wtedy dosy� materia�u wskazuj�cego na r�nice pogl�d�w wewn�trz Znaku, z kt�rych jednak nie wynika�o, by by�y tak daleko id�ce jak to mog�em teraz wyczyta�. Tote� odpowiednio sceptycznie oceni�em te z rzekomo bardzo pewnego �r�d�a p�yn�ce sensacje. Wtedy wynik�a burza. Bo Nowak, kt�remu wszelkie niepowodzenia Znaku i episkopatu spa� nie dawa�y, kupi� wiadomo�� bez zastrze�e�. Dyrektorem stacji by� wtedy Ralph E. Walter. Tak si� z�o�y�o, �e nie wezwa� mnie, ale przypadkowo spotka�em go na korytarzu przed kantyn�. �Kaziu, jak to jest z, tym Zab�ockim? Czy ty wiesz, �e bijesz Nowaka po g�owie?" (Dos�ownie:W�r�d �ych, jeSli chodzi o udane pomys�y i wprowadzenie ich w �ycie, czo�owe miejsce zajmuje Wiiiiam Rafael i Robert E. Lang, obaj obdarzeni b�yskotliw� inteligencj� i talentem organizacyjnym. Odegrali du�� role w pocz�tkowym stadium Komitetu i Radia na prze�omie lat czterdziestych i pi��dziesi�tych.you hit kim on the head.) �Bardzo mi przykro, ale ocena opiera si� na tym materiale, jaki mam i jak d�ugo nie dostan� czego� bardziej konkretnego, obstaj� przy tym co napisa�em. Nowak mo�e mie� swoje wiadomo�ci z jakich� innych �r�de�, mo�esz wybiera� mi�dzy moj� a jego ocen�". Hm, zamy�li� si� Ralph. �Czy ty wiesz, �e masz najbardziej trudn� pozycj� {the most difficult job) w tej instytucji? Z jednej strony Nowak, z drugiej ja", skwitowa�. A o tym, �e si� wtedy nie myli�em mog�em wyczyta� po latach w pracy Micewskiego na temat Paxu i Znaku . Tam te� wyczyta�em, �e z audycji RWE z 14 sierpnia 1970 r., godz. 20.10 mo�na si� by�o dowiedzie�, �e �nie ma �adnych dowod�w na to, by Zab�ocki �wiadomie przyj�� na siebie rol� agenta czynnik�w, maj�cych na oku walk� z Ko�cio�em".T� dychotomi�, stan faktyczny � propaganda, pozwoli�em sobie przy innej okazji zdefiniowa� nadto wyrazi�cie, ryzykuj�c w najlepszym wypadku solidny �wygawor". Genera� C. Rodney Smith, �wczesny dyrektor RWE, oprowadza� po stacji trzy czy cztery osoby, krewnych czy powinowatych, a mo�e jakich� przyjaci�, w ka�dym razie takich, na kt�rych mu zale�a�o, je�li osobi�cie podj�� si� funkcji przewodnika, jak� normalnie wykonywa� asystuj�cy mu te� przy tej okazji oficer P.R. David F. Gpozier. Odwiedzili ju� Nowaka, kt�ry � jak mog�em si� domy�la� � z wrodzonym talentem reklamiarskim zaprezentowa� sw�j folwark, po czym zeszli o dwa pi�tra ni�ej, do mej suteryny, by zapozna� si� z prac� mej sekcji. Wyrecytowa�em odno�ny ust�p mojej ewangelii i zako�czy�em, jak zwykle, pytaniem o pytania: �Any questions, please?" Owszem, jedyna w tym towarzystwie dama, chcia�aby wiedzie�, jaki jest m�j stosunek do Nowaka. Chodzi�o jej oczywi�cie o powi�zania s�u�bowe. Wiele nie my�l�c, wypali�em: �My job is to supply facts, his to twist them". Genera� zesztywnia�, Grozier tak jako� dziwnie chrz�kn��. Nie musia�, bez tego ju� wiedzia�em, �e posun��em si� za daleko, wi�c zacz��em z miejsca t�umaczy�, �e tego nie nale�y bra� dos�ownie, �e faktycznie tak nie jest, by Nowak przekr�ca� fakty, jakie ja mu dostarczam, tylko on taki suchy fakt odpowiednio do swej funkcji propagandowej albo przyciemni albo doda jasnych kolor�w, przedstawi jako co� niewa�nego lub odwrotnie uwypukli jego wa�no��. �Tak, tak,3 Andrzej Micewskj, Wsp�rz�dzi� czy nie k�ama�? Pax i Znak w Pohce 1945-1976, Libella, Pary� 1978. D/i a�alno�i* nie pozbawionego ambiqi przyw�dczych Janusza ZaHocki ego jest obszernie om�wiona w rozdziale III �Pu�apki polityki i roz�am w ZNAK-u (1965-1976)".7w�a�nie tak", z wyra�n� ulg� wt�rowa� mi Grozier. Genera� te� odetchn��, wygl�da�o nawet na to, �e ubawili si� tym aui pro quo.jako pendant do tego epizodu nadaje si� to co Nowak wspomina o swej pracy w BBC, gdzie uczonej nowicjuszy, ��e nie ma takiej rzeczy jak absolutny obiektywizm. Istnieje wiele sposob�w przedstawienia jakiego� wydarzenia. Trzeba wybra� tak� wersj�, kt�ra najlepiej odpowiada celom BBC" (Wojna w eterze, str. 17).Celem powy�szych wynurze� jest podkre�lenie charakteru mej pracy, o kt�rej przeci�tny s�uchacz RWE wie w najlepszym wypadku bardzo ma�o, z regu�y za� nic. Jest to niepe�na, bardzo fragmentaryczna historia RWE �od kuchni", z kt�rej mo�na si� dowiedzie� o rzeczach, dotychczas z wielu wzgl�d�w, nie wy��czaj�c osobistych ambicji, albo przemilczanych albo przeinaczonych.Wiem, ze spotkam si� z zarzutem braku dyskrecji odno�nie wad czy u�omno�ciniekt�rychbohater�w mych opowie�ci. Nie mam zamiaru si� t�umaczy�. Pisz� prawd�, cho�by gorzk�, tak jak j� widz�. Nie oczekuj� te�, by mnie oszcz�dzano. Wiem, �e nie jestem �bez skazy i zmazy" i nie pretenduj� do statusu �wi�tej krowy. Przesz�o 200 lat temu pisa� dr Samuel Johnson, tak jak to po jego �mierci przekaza� potomno�ci jego przyjaciel James Bosweil:Wiele os�b jest zdania, �e jest to wyrazem cnoty, je�li si� przemilcza wady i u�omno�ci przyjaci�, nawet wtedy gdy przez ich ujawnienie nie stanowi to ju� dla nich ujmy; dlatego te� mamy ca�e zast�py wa�nych osobisto�ci owianych jednakim nimbem s�awy i nie odr�nisz jednego od drugiego, chyba dzi�ki wyj�tkowym lub nieprzewidzianym okoliczno�ciom .Niekt�re z tych fragment�w ukaza�y si� ju� w prasie. Przecie wszystkim podkre�li� musz�, �e bardzo skr�con� wersj� mych radiowych perypetii opublikowa�a paryska Kultura w numerach 412-415 (stycze�-kwiecie� 1982), co ru obszernie wykorzysta�em. Liczne rozdzia�y ukaza�y si� ju� w nast�puj�cych czasopismach:Puls (Londyn-Warszawa) nr 5/6, wrzesie�-grudzie� 1993, �Czyje radio, uchod�c�w czy Amerykan�w";Solidarno�� Walcz�ca (Pozna�) nr 12, grudzie� 1993 i nr 2, lato 1994, �U kolebki Radia Wolna Europa", �Czyje radio, uchod�c�w czy Ame-tife ofloknstm, 1791, cytat wg czasopisma TTME, 22 kwietnia 1991, str. 42.rykan�w", �Pierwszy z PRL" i �Spotkany na krytarzu";Gazeta Polska (Warszawa), 27 stycznia 1994, �Tajemnica �elaznego kiucza (w ksi��ce �Klucz do Peenemunde");Dziennik Polski (Krak�w), 24 czerwca 1994, ^Monachium".PO�EGNANIEZ RADIEM I WYZWOLENIEMPod koniec sierpnia 1979 roku, po 27 latach pracy w Radio Free Europ�, �egnano mnie tradycyjn� lampk� wina. Ta swojego rodzaju stypa mog�a si� odby� sze�� miesi�cy wcze�niej, jako �e ju� wtedy dojrza�em do emerytury, ale za obop�ln� zgod� i ku obop�lnej wygodzie � mojej ze wzgl�du na finanse, dyrekcji RFE w nadziei, �e w ci�gu owych sze�ciu miesi�cy znajdzie si� odpowiednio kwalifikowany kandydat na moje miejsce � przed�u�ono mi okres pracy do ko�ca sierpnia.W ci�gu ubieg�ych dziesi�ciu lat odesz�o na emerytur� ty�u pracownik�w RFE, �e te po�egnani... [ Pobierz całość w formacie PDF ]