Poradnik Prawny

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
Warunki szkodliwe lub uciĢŇliwe
TreĻę wielu pytaı dowodzi, Ňe zatrudnieni, a czħsto nawet ich pracodawcy, mylĢ pracħ w
warunkach szkodliwych lub uciĢŇliwych dla zdrowia z pracĢ w szczeglnych warunkach albo w
szczeglnym charakterze. OkreĻlenia te pozornie niewiele siħ rŇniĢ. Tymczasem sĢ one
definiowane przez rŇne dziaþy prawa oraz dajĢ zatrudnionym odmienne uprawnienia, w tym
rwnieŇ do Ļwiadczeı pieniħŇnych.
O pracy w warunkach szkodliwych lub uciĢŇliwych dla zdrowia mwi kodeks pracy. Przepisy
dziaþu dziesiĢtego o bezpieczeıstwie i higienie pracy zobowiĢzujĢ pracodawcw m.in. do
zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, prowadzenia badaı lekarskich
pracownikw przenoszonych na stanowiska, na ktrych wystħpujĢ czynniki szkodliwe dla
zdrowia lub uciĢŇliwe warunki pracy oraz nakazujĢ prowadzenie analiz szkodliwoĻci dla zdrowia
nowych materiaþw i procesw technologicznych. Zgodnie z art. 226 kodeksu pracy, pracodawca
musi informowaę pracownikw o ryzyku zawodowym wystħpujĢcym podczas wykonywanej
pracy. Ale prawo pracy nie ustanowiþo oglnie obowiĢzujĢcych wykazw prac lub stanowisk
szczeglnie uciĢŇliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Wykazy takich prac zostaþy opracowane
tylko dla kobiet i mþodocianych.
Kodeks pracy nie nakþada obowiĢzku wypþacania jakichkolwiek ekwiwalentw za pracħ w takich
warunkach. Autorzy kodeksu ukierunkowujĢ dziaþania pracodawcw na poprawħ warunkw
pracy oraz ograniczanie zagroŇeı dla Ňycia i zdrowia pracownikw, a nie na zapewnianie tym
ostatnim finansowych gratyfikacji za pracħ w zþych warunkach. Ale kodeks nie zabrania
stosowania pieniħŇnych ekwiwalentw za pracħ w warunkach uciĢŇliwych lub szkodliwych.
Wynika to jasno z przepisw dziaþu trzeciego k.p. stwierdzajĢcych, Ňe warunki wynagrodzenia za
pracħ i przyznawania innych Ļwiadczeı zwiĢzanych z pracĢ ustalajĢ ukþady zbiorowe,
regulaminy wynagradzania lub indywidualne umowy o pracħ. O zakresie tych Ļwiadczeı
decydujĢ samodzielnie strony umowy zbiorowej lub pracodawca. Jedynie w sferze budŇetowej
www.poradnikprawny.pl
2
warunki wynagradzania i przyznawania Ļwiadczeı powiĢzanych z pracĢ powinny uwzglħdniaę
ászczeglne wþaĻciwoĻci lub warunki wykonywania pracyÑ (art. 77
3
k.p.).
Natomiast okreĻlenie ápraca w szczeglnych warunkach lub w szczeglnym charakterzeÑ
stosowane jest w prawie ubezpieczeı spoþecznych, konkretnie Î w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeı Spoþecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z
pŅn. zm.) oraz w przepisach wykonawczych do tej ustawy. Osoby wymienione w tych
przepisach majĢ prawo do wczeĻniejszego przejĻcia na emeryturħ.
W gospodarce tylko na podstawie umowy
Dodatki za pracħ w warunkach szkodliwych dla zdrowia oraz niebezpiecznych lub uciĢŇliwych,
poza paıstwowĢ sferĢ budŇetowĢ, nie majĢ charakteru obligatoryjnego. Niemniej przewiduje je
wiele zbiorowych ukþadw pracy oraz regulaminw wynagradzania ustalajĢcych rodzaje prac lub
konkretne czynnoĻci, ktrych wykonywanie uprawnia do otrzymywania takiego dodatku.
Niektre ponadzakþadowe ukþady zbiorowe pracy zobowiĢzujĢ pracodawcw do samodzielnego
ustalania takich wykazw w oparciu o:
wyniki badaı Ļrodowiskowych,
ustalenia stopnia szkodliwoĻci dla zdrowia nowych materiaþw i procesw
technologicznych,
wykazy najwyŇszych dopuszczalnych stħŇeı i natħŇeı czynnikw szkodliwych itp.
Przedsiħbiorca, ktry chce lub musi wprowadzię u siebie wykaz prac lub stanowisk
uprawniajĢcych do wymienionych dodatkw, moŇe liczyę na pomoc ze strony sþuŇby
bezpieczeıstwa i higieny pracy, jednostek inspekcji pracy lub inspekcji sanitarnej oraz placwek
sþuŇby medycyny pracy.
W budŇetwce z mocy prawa
Pracodawcy funkcjonujĢcy w sferze budŇetowej majĢ þatwiej, bowiem zakres uprawnionych do
dodatkw za pracħ w warunkach szkodliwych lub uciĢŇliwych oraz ich wysokoĻę okreĻlajĢ
przepisy. SĢ to z reguþy rozporzĢdzenia Rady Ministrw lub wþaĻciwego ministra. Zasady
www.poradnikprawny.pl
3
ustalania wykazw pracownikw uprawnionych do dodatkw przedstawiamy na przykþadzie
pracownikw samorzĢdowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek
samorzĢdu terytorialnego, dla ktrych wysokoĻę dodatku za kaŇdĢ godzinħ pracy wykonywanej
w warunkach szkodliwych lub uciĢŇliwych dla zdrowia uzaleŇniona jest od stopnia szkodliwoĻci
lub uciĢŇliwoĻci i wynosi do 5 proc. stawki godzinowej wynikajĢcej z najniŇszego
wynagrodzenia zasadniczego - przy pierwszym stopniu, do 10 proc. przy stopniu drugim, do 15
proc. przy trzecim oraz do 20 proc. przy czwartym stopniu szkodliwoĻci.
Zasady zaliczania prac wykonywanych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorzĢdu
terytorialnego do poszczeglnych stopni uciĢŇliwoĻci lub szkodliwoĻci dla zdrowia
1. Do pierwszego stopnia uciĢŇliwoĻci lub szkodliwoĻci dla zdrowia zalicza siħ prace
wykonywane:
w warunkach naraŇenia na dziaþanie pþynw nie wywoþujĢcych zwþknienia tkanki
pþucnej oraz substancji toksycznych nie kumulujĢcych siħ w organizmie,
w pomieszczeniach zamkniħtych, w ktrych ze wzglħdw technologicznych utrzymuje
siħ stale temperatura powyŇej 25
0
C lub poniŇej 10
o
C,
w mokrym Ļrodowisku o wzglħdnej wilgotnoĻci powietrza przekraczajĢcej 80 proc. w
bþocie lub bezpoĻrednim kontakcie z wodĢ,
w warunkach naraŇenia na promieniowanie ultrafioletowe lub podczerwone, np.
spawanie, hartowanie,
w warunkach naraŇenia na wibracjħ oglnĢ,
w pomieszczeniach, w ktrych ze wzglħdw technologicznych jest konieczne staþe
stosowanie sztucznego oĻwietlenia,
w kontakcie z nieczystoĻciami staþymi i pþynnymi,
w kontakcie ze zwþokami zmarþych.
2. Do drugiego stopnia uciĢŇliwoĻci lub szkodliwoĻci dla zdrowia zalicza siħ prace
www.poradnikprawny.pl
4
wykonywane:
w warunkach naraŇenia na dziaþanie pyþw wywoþujĢcych zwþknienie tkanki pþucnej,
naraŇenia na dziaþanie substancji toksycznych kumulujĢcych siħ w organizmie lub naraŇenia na
haþas,
w obniŇonym lub podwyŇszonym ciĻnieniu wynikajĢcym ze stosowanego procesu
technologicznego,
w warunkach naraŇenia na dziaþanie miejscowej wibracji, np. w wyniku uŇywania
rħcznych narzħdzi pneumatycznych,
w warunkach nadmiernego obciĢŇenia wysiþkiem fizycznym co najmniej 2.000 kcal dla
mħŇczyzn i 1.200 kcal dla kobiet lub pracy wymagajĢcej wymuszonej pozycji ciaþa,
w warunkach naraŇenia na dziaþanie hormonw i antybiotykw, powodujĢcych
zaburzenia czynnoĻci fizjologicznych organizmu oraz innych czynnikw o analogicznym
dziaþaniu jak te hormony i antybiotyki, jeŇeli zostanie to uznane przez instytut medycyny pracy.
3. Do trzeciego stopnia uciĢŇliwoĻci lub szkodliwoĻci dla zdrowia zalicza siħ prace
wykonywane w warunkach naraŇenia na promieniowanie jonizujĢce lub naraŇenia na dziaþanie
pl elektromagnetycznych wysokiej czħstotliwoĻci w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie
zagroŇenia. Do trzeciego stopnia uciĢŇliwoĻci lub szkodliwoĻci dla zdrowia zalicza siħ rwnieŇ
niebezpieczne prace:
na wysokoĻci powyŇej 2 m i w wykopach o gþħbokoĻci poniŇej 2 m, uznane za
niebezpieczne w przepisach o bezpieczeıstwie i higienie pracy,
zwiĢzane z wytwarzaniem, stosowaniem, magazynowaniem i transportowaniem gazw i
materiaþw wybuchowych,
wewnĢtrz zbiornikw, aparatw, kanaþw, studni itp., ktrych wykonywanie wymaga
specjalnego zezwolenia,
przy urzĢdzeniach elektroenergetycznych, znajdujĢcych siħ pod napiħciem powyŇej 220
www.poradnikprawny.pl
5
V, wykonywane zgodnie z przepisami o bezpieczeıstwie pracy w energetyce,
zwiĢzane z zaþadunkiem i rozþadunkiem paliw pþynnych oraz ich transportem,
wykonywane pod ziemiĢ lub pod wodĢ.
4. Do czwartego stopnia uciĢŇliwoĻci lub szkodliwoĻci dla zdrowia zalicza siħ prace
wykonywane w warunkach naraŇenia na dziaþanie substancji chemicznych stwarzajĢcych
zagroŇenie dla zdrowia lub Ňycia oraz oddziaþywanie substancji, czynnikw i procesw
technologicznych rakotwrczych, wymienionych w rozporzĢdzeniach ministra wþaĻciwego do
spraw zdrowia wydanych na podstawie art. 222 kodeksu pracy.
Dla Ňoþnierzy inaczej
Do dodatkw za sþuŇbħ w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub uciĢŇliwych uprawnieni sĢ
rwnieŇ Ňoþnierze zawodowi i Ňoþnierze sþuŇby nadterminowej oraz funkcjonariusze niektrych
sþuŇb mundurowych.
Wykaz szkodliwych dla zdrowia lub uciĢŇliwych warunkw peþnienia sþuŇby wojskowej
zbudowany jest na podobnych zasadach jak zestawienie obejmujĢce prace szkodliwe lub
uciĢŇliwe pracownikw samorzĢdowych. OczywiĻcie, wykaz ten zawiera wiħcej pozycji, musi
przecieŇ uwzglħdniaę specyfikħ rŇnych rodzajw sþuŇby wojskowej.
Warto tu zwrcię uwagħ, Ňe w przypadku Ňoþnierzy dodatek za sþuŇbħ w warunkach szkodliwych
lub uciĢŇliwych stanowi tylko jeden z wielu dodatkw za szczeglne wþaĻciwoĻci lub warunki
peþnienia sþuŇby. Obok niego wystħpujĢ jeszcze dodatki: za sþuŇbħ na morzu, desantowy, dla
personelu latajĢcego, za bezpoĻredniĢ obsþugħ statkw powietrznych, operacyjny, inspektorski,
dla Ňoþnierzy Wojskowych SþuŇb Informacyjnych i ņandarmerii Wojskowej, za nurkowanie itp.
Wiħksze sformalizowanie zasad przyznawania dodatkw za pracħ lub sþuŇbħ w warunkach
szkodliwych lub uciĢŇliwych w sferze budŇetowej, prowadzĢce w efekcie do administracyjnego
ograniczenia liczby uprawnionych, wynika z faktu, iŇ te dodatki, podobnie jak wszystkie
pozostaþe koszty utrzymania jednostek tej sfery obciĢŇajĢ budŇet paıstwa i podatnikw.
Pracodawcy z sektora prywatnego majĢ wiħkszĢ swobodħ w ksztaþtowaniu wynagrodzeı i innych
www.poradnikprawny.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]