Poradnik Kim zostanie moje dziecko ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Seria wydawnicza: „Wybór Zawodu”
Koordynator serii: Joanna Aksman
Recenzent: doc. dr Teresa Olearczyk
Korekta: Kamila Zimnicka-Warchol
Projekt okładki: Agencja Reklamy EURA7
Skład i łamanie: Agencja Reklamy EURA7
Wydawnictwo:
© Ministerstwo Edukacji Narodowej, Kraków 2011
Wszelkie prawa zastrzeżone, kopiowanie, przedruk i rozpowszechnianie
całości lub fragmentów bez zgody wydawcy zabronione.
ISBN:
Poradnik opracowany został w ramach projektu: „Opracowanie narzędzi diagnostycznych i materiałów
metodycznych wspomagających proces rozpoznawania predyspozycji i zainteresowań zawodowych
uczniów” realizowanego przez Krakowską Akademię im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Krystyna Grzesiak
Beata Zinkiewicz
Poradnik
Kim zostanie moje dziecko?
z serii „Wybór Zawodu”
Poradnik dla rodziców
Kraków 2011
Spis treści
Wstęp ....................................................................................................................................................................................
5
1. Rozwój człowieka – fazy, czynniki i mechanizmy przemian ..........................................................
7
2. Ogólna charakterystyka poszczególnych aspektów rozwoju w okresie wczesnoszkol-
nym i w okresie dorastania ................................................................................................................................
13
2.1. Okres wczesnoszkolny ............................................................................................................................
13
2.1.1. Rozwój izyczny .............................................................................................................................
13
2.1.2. Rozwój procesów poznawczych (spostrzegawczości, uwagi, pamięci,
myślenia, aktywności twórczej) ..........................................................................................
17
2.1.3. Rozwój moralny ...........................................................................................................................
28
2.1.4. Rozwój emocjonalny .................................................................................................................
30
2.1.5. Rozwój osobowości ...................................................................................................................
35
2.1.6. Rozwój zainteresowań i postaw religijnych ................................................................
42
2.1.7. Podstawowe rodzaje działalności dziecka (zabawa, twórczość artystycz-
na, nauka i postawa pracy) ....................................................................................................
46
2.2. Okres dorastania .......................................................................................................................................
46
2.2.1. Rozwój izyczny i płciowy ......................................................................................................
51
2.2.2. Rozwój poznawczy ....................................................................................................................
54
2.2.3. Rozwój moralny ...........................................................................................................................
55
2.2.4. Rozwój emocjonalny ................................................................................................................
58
2.2.5. Rozwój osobowości i tożsamości ......................................................................................
62
2.2.6. Rozwój zainteresowań, światopoglądu i systemu wartości ..............................
66
3. Rozwój zawodowy jednostki ............................................................................................................................
70
4. Społeczne konteksty rozwoju (rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza) .........................................
80
4.1. Okres wczesnoszkolny ............................................................................................................................
80
4.2. Okres dorastania ........................................................................................................................................
87
5. Zadania rozwojowe właściwe dla danego okresu życia i wynikające z nich charaktery-
styczne działania .......................................................................................................................................................
97
6. Problemy, zagrożenia i zaburzenia rozwoju, charakterystyczne dla poszczególnych
okresów i propozycje wsparcia dzieci i młodzieży ..............................................................................
105
6.1. Okres wczesnoszkolny ............................................................................................................................
105
6.2. Okres dorastania ........................................................................................................................................
118
7. Rola pracy zawodowej w życiu człowieka i jej współczesne konteksty ................................
132
Podsumowanie ...............................................................................................................................................................
Bibliograia .........................................................................................................................................................................
145
Spis schematów i tabel ..............................................................................................................................................
151
Aneks 1 – Instytucje wspomagające rozwój człowieka ........................................................................
154
Aneks 2 – Inne instytucje oferujące pomoc młodym ludziom ..........................................................
174
Wstęp
Człowiek dokonuje w swoim życiu wielu wyborów, od których zależy jego przyszłość.
Jedną z najważniejszych decyzji życiowych młodych ludzi jest wybór szkoły (kierunku
kształcenia) i przyszłego zawodu. Decyzja ta jest uwarunkowana wieloma czynnikami.
Z jednej strony jest efektem procesu ogólnorozwojowego, a z drugiej – określonego
procesu wychowawczego. Obok rozwoju izycznego, intelektualnego, emocjonalne-
go i społecznego, istnieje odrębny proces rozwoju – rozwój zawodowy jednostki. Po-
przez odpowiednie nauczanie i szereg oddziaływań wychowawczych, młody człowiek
stopniowo zdobywa świadomość znaczenia pracy w życiu i zadań związanych z po-
szczególnymi zawodami. W procesie tym ogromną rolę odgrywa najbliższe otoczenie
jednostki (rodzice, nauczyciele), ponieważ od niego w dużej mierze zależy ilość i jakość
dostarczanej wiedzy, jak również umiejętność skonfrontowania jej z indywidualnymi
predyspozycjami jednostki (cechami osobowości i temperamentu, zainteresowania-
mi i uzdolnieniami). Trafność dokonanego wyboru wymaga osiągnięcia przez młode-
go człowieka odpowiedniego poziomu dojrzałości do podjęcia decyzji zawodowej.
Właściwe zabiegi wychowawcze mogą znacznie przyspieszyć ten moment. Z jednej
strony trzeba mieć świadomość istotnej roli czynników osobistych i sytuacyjnych
w wyborze drogi zawodowej młodzieży; każdy zawód wymaga bowiem określonego
układu zdolności, zainteresowań i cech osobowości. Z drugiej strony aktualna sytuacja
społeczno-ekonomiczna kraju (w tym bieżące wymagania rynku pracy), a na jej tle
– funkcjonowanie rodziny, atmosfera wychowawcza, ogół przekonań światopoglądo-
wych i postaw rodziców wobec dziecka (zwłaszcza ich stosunek do jego nauki i przy-
szłości) – mają ogromny wpływ na wszelkie decyzje życiowe młodzieży.
Poradnik adresowany jest do rodziców dzieci uczących się ze wszystkich grup wie-
kowych. Można wyodrębnić w nim zarówno treści odnoszące się do poszczególnych
okresów rozwojowych (a w ich obrębie: okres wczesnoszkolny, czyli klasy I–III i IV–VI,
oraz okres dorastania, czyli gimnazjum i szkoła ponadgimnazjalna), jak i elementy
wspólne. Na początku opracowania uwzględnione zostały ogólne informacje na temat
rozwoju człowieka (jego faz, czynników i mechanizmów przemian). W kolejnej części
scharakteryzowano poszczególne aspekty rozwoju, z wyodrębnieniem dwóch pod-
stawowych okresów rozwojowych. Zaprezentowano w niej między innymi informacje
na temat rozwoju izycznego i płciowego, poznawczego, moralnego, emocjonalnego,
osobowości i tożsamości jednostki. Jako odrębne i ważne zagadnienie – z punktu wi-
dzenia poradnika – potraktowano rozwój zawodowy człowieka. Następnie odniesio-
no się do funkcjonowania najważniejszych środowisk społecznych dziecka (rodziny,
szkoły, grup rówieśniczych) stymulujących i w dużej mierze określających jego rozwój.
Scharakteryzowano też zadania rozwojowe właściwe dla danego okresu życia i wyni-
kające z nich charakterystyczne działania. Ponieważ rozwój dzieci i młodzieży nie za-
wsze przebiega w sposób harmonijny, w poradniku uwzględniono również wybrane
zagrożenia i zaburzenia, typowe dla poszczególnych okresów i propozycje wsparcia.
Na zakończenie podkreślono znaczenie pracy zawodowej jako istotnej wartości w ży-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]