Polskie Samoloty Wojskowe 1945-80 ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
POLSKIE
SAMOLOTY
WOJSKOWE
1945-1980
Andrzej Morgała
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział J. Samoloty myśliwskie . . . . . . . . . . . .
Jak-17 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak-23 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzial 2.
Wielozadaniowe samoloty bojowe o napędzie odrzutowym .
MiG-15 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MiG-17 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MiG-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MiG-21 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Su-7B . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Su-20 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzial 3.
Samoloty szturmowe i bombowe . . . . . . . . .
Ił-10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tu-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ił-28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzial 4.
Samoloty transportowe . . . . . . . . . . . .
Ił-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ił-14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
An-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
An-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
An-26 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak-40 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzial 5.
Śmigłowce . . . . . . . . . . . . . . .
SM-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mi-4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SM-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mi-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mi-8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mi-24 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PZL W-3 Sokół . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzial 6.
Samoloty szkolno-treningowe .
.
7
13
1
20
28
28
50
73
85
101
109
115
115
125
133
147
147
153
160
177
186
195
203
203
215
223
227
240
248
251
255
255
267
273
280
285
285
288
293
301
314
333
333
346
CSS-13
.
Jak-11
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak-18
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
UTB-2
.
Samoloty Junak .
.
— LWD Junak-1 .
.
— LWD Junak-2 .
.
— TS-9 Junak-3 .
.
TS-8 Bies .
.
TS-11 Iskra .
.
Rozdzial 7.
Samoloty łącznikowe .
.
Jak-12
.
PZL-104 Wilga . . . . . . . . ' . . . . :
.
Rozdział
8.
Inne samoloty i statki powietrzne . . . . . . . . .
Nord NC-701 . . . . . . . . . . . . . . . .
Piper L-4 . . . . . . . . . . . . . . . . .
Balony na uwięzi . . . . . . . . . . . . . . . .
Poduszkowce . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 9.
Prototypy, projekty i prace studyjne . . . . . . . .
Pierwsze koncepcje i opracowania . . . . . . . . . .
PZL S-l .
370
370
374
382
384
387
387
388
392
392
392
398
404
406
407
407
408
413
419
423
424
427
458
429
434
434
436
437
439
439
440
443
445
448
451
455
458
464
466
471
474
479
4S2
WSTĘP
.
LWD Bies .
.
LWD Goniec .
.
LWD Miś .
.
LWD Żuraw .
.
S-3, S-4 Kania . . . . . . . . . . . . . . . .
TS-7 Chwat . . . . . . . . . . . . . . . . .
FM-13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GIL-2 ł GIL-3 . . . . . . . . . . . . . . . .
BŻ-4 Żuk . . . . . . . . . . . . . . . . .
MD-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
JK-1 Trzmiel . . . . . . . . . . . . . . . .
PS-1, PS-2, PS-3 . . . . . . . . . . . . . . .
AS
. . . . . . . . . . . . . ^ -„,: . .'
. •• . •
KS-1, KS-2 . . . . . . . . . . . . . . . . .
TS-15 Fregata . . . . . . . . . . . . .. ...
TS-16 Grot . . . . . . . . . . . . . ...........
- TC Borsuk . . .... . . . . . . . . ...
SM-4 Łątka . . . . . . . . . . . . . . . . .
SM-6 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PZL-104 Wilga 45 . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzial 10.
Bezzalogowe obiekty latające . . . . . . . . . .
Rękawr strzeleckie . . . . . . . . . . . . . . .
TC-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TC-2 .
Spec-3 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spec-4 . . . . . . . . . . . . . . . . ,,.' .
Gacek . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tukan . . . . . . . . .
Mak-11, Mak-30, HAL-30 . . . . . . . . . . . . .
B-172 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Samoloty-pociski MW . . . . . . . . . . . . . . .
Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz źródeł . . . . . . . .
Skorowidz nazwisk . . . . . .
Skorowidz typów samolotów . . . . .
. . . . . , . , -
Lotnictwo wojskowe PRL przechodziło w swojej historii kolejne stadia roz-
woju: od organizacji czasu wojny poprzez przejście na stopę pokojową i reduk-
cję sil, burzliwy rozwój na początku lat pięćdziesiątych, następne zmiany
organizacyjne, aż do obecnej postaci, składu i formy pozwalających na jak naj-
lepsze wykonanie postawionych zadań. Rola lotnictwa wynika i jest ściśle
związana z funkcjami obronnymi przypadającymi do spełnienia siłom zbroj-
nym PRL.
Cechą charakterystyczną współczesnego lotnictwa jest obecność w składzie
wszystkich rodzajów wojsk. Niemniej jednak podstawowe funkcje właściwe
siłom powietrznym przypadają do spełnienia wojskom lotniczym i wojskom
obrony powietrznej kraju. Ważną rolę mają również oddziały lotnicze przydzie-
lone organizacyjnie do marynarki wojennej, wojsk ochrony pogranicza itd.
Wszędzie lotnictwo jest równorzędnym, a często niezastąpionym wykonawcą
zadań. Podobną rolę i funkcje spełniają siły powietrzne państw sygnatariuszy
Układu Warszawskiego ł w innych krajach świata.
Wojska lotnicze stanowią jeden z podstawowych rodzajów sił zbrojnych.
Przeznaczone i przystosowane są do prowadzenia różnorodnych zadań bojowych,
samodzielnie, jak we współdziałaniu z innymi rodzajami wojsk. Działania mogą
być dokonane przez uderzenie z powietrza na cele naziemne, nawodne i pod-
wodne; zwalczanie lotnictwa wroga w powietrzu i na ziemi; niszczenie środków
napadu jądrowego nieprzyjaciela; osłonę ugrupowań bojowych i operacyjnych
wojsk własnych przed uderzeniami sił powietrznych przeciwnika; prowadzenie
rozpoznania powietrznego w skali taktycznej i operacyjnej; wykonywanie innych
zadań o charakterze pomocniczym.
Podstawową siłę uderzeniową wojsk lotniczych stanowi lotnictwo operacyjne,
które zależnie od przeznaczenia dzieli się na: myśliwskie, myśliwsko-szturmowe,
myśliwsko-bombowe, rozpoznawcze, transportowe i pomocnicze tj. sanitarne,
łącznikowe, dowodzenia itd.
Podstawowe wyposażenie wojsk lotniczych stanowią dzisiaj wielozadaniowe
naddźwiękowe samoloty bojowe. Sprzęt latający jest stale doskonalony, co po-
zwala na dotrzymanie kroku światowemu standardowi w tej dziedzinie. Świetnie
wyszkolona kadra posiada przeważnie wyższe wykształcenie, a poważna część
pilotów ma klasę mistrzowską i pierwszą klasę — czyli najwyższe kwalifikacje
lotnicze.
Lotnictwo polskie jest przystosowane i przygotowane do prowadzenia ope-
racji we wszystkich możliwych warunkach, dysponując bardzo dobrym sprzętem
i posiadając właściwie wyposażone bazy na terenie całego kraju. Lotniska zdolne
dla obsługi administracji państwowej. Typy i ilości maszyn przedstawione zostały
w załączniku I. Samoloty te były użytkowane jeszcze przez okres kilku lat.
W 1947 r. rozpoczęto modernizację sprzętu, wprowadzając nowe maszyny pro-
dukcji radzieckiej, początkowo samoloty Jak-9P do jednostek lotnictwa myśliw-
skiego, w 1949 r. Ił-10 do jednostek lotnictwa szturmowego i w 1950 r. Tu-2 do
lotnictwa bombowego. Wyposażenie jednostek w samoloty wg stanu na l IX
1949 r. przedstawiono w załączniku II. Od 1949 r. zaczęła się również wymiana
sprzętu szkolno-łącznikowego. Jednostki otrzymały w latach 1949—1951 produ-
kowane w kraju na licencji radzieckiej zmodernizowane samoloty Po-2, oznaczone
jako
CSS-13,
oraz dostarczane ze Związku Radzieckiego maszyny szkolne
Jak-11,
Jak-18, UTB-2 i
łącznikowe
Jak-12.
Od
połowy 1950 r. polskie Wojska Lotnicze zaczęły otrzymywać pierwsze sa-
moloty odrzutowe. Były to początkowo pojedyncze egzemplarze
Jak-17 i Jak-
-17W,
a w 1951 r. duże ilości
Jak-23 i
wkrótce po nich w tym samym roku
MiG-15 —
maszyny o skrzydłach skośnych, rozwijające znacznie większe pręd-
kości lotu i osiągające wyższy pułap. W 1953 r. wprowadzono ulepszone
MiG-
-15bis.
W tym samym roku polskie lotnictwo myśliwskie zostało zasilone pierw-
szymi wyprodukowanymi w kraju samolotami
Lim-1
(licencyjnymi MiG-15),
a rok później samolotami
Lim-2,
stanowiącymi odpowiednik radzieckiego MiG-
-15bis.
W 1955 r. jednostki otrzymały samoloty
MiG-17
i
MIG-17F,
mające silnik
z dopalaczem. Od następnego roku zaczęły napływać z krajowych wytwórni
licencyjne
Lim-5 (MiG-17F)
i wkrótce po nich myśliwce przechwytujące
Lim-5P
(MiG-17PF),
wyposażone w aparaturę radiolokacyjną.
Lotnictwo bombowe otrzymało wiosną 1952 r. pierwsze samoloty odrzutowe
Ił
-28,
które stopniowo zastąpiły tłokowe
Pe-2
i
Tu-2.
W lotnictwie szturmowym
początkowo dominował Ił-10, dostarczany ze Związku Radzieckiego, i jego wer-
sja licencyjna
B-33,
produkowana w Czechosłowacji. Samoloty te pozostawały
najdłużej w jednostkach bojowych spośród mających napęd tłokowy, bo aż do
1959 r. W tym czasie wycofano je niemal całkowicie, wprowadzając w ich miej-
sce odrzutowe
Lim-1, Lim-2
i
Lim-2R.
W lotnictwie pomocniczym wprowadzono w tym czasie samoloty transporto-
we Ił-12, Ił-14 i
An-2,
łącznikowe Jak-12M, a w szkolnym LWD
Junak-2, TS-9
Junak 3
i
TS-8 Bies.
Ważnym wydarzeniem lat pięćdziesiątych było również za-
stosowanie na szerszą skalę seryjnych śmigłowców
SM-1,
budowanych całkowicie
przez polski przemysł z licencji radzieckiej. Maszyny te stanowiły w jednostkach
standardowy sprzęt łącznikowy, sanitarny i transportowy.
Od 1959 r. datuje się nowy etap w rozwoju polskiego lotnictwa. W tym
roku wprowadzono samoloty naddźwiękowe MiG-19, osiągające liczbę Macha
1,5 M. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych dostarczono samoloty
MiG-21F13
o prędkości lotu dwukrotnie większej od prędkości rozchodzenia się dźwięku.
Lotnictwo wsparcia i rozpoznania otrzymało w latach sześćdziesiątych również
samoloty naddźwiękowe. Są to duże myśliwsko-iombowe
Su-7B,
stanowiące zu-
pełną rewelację w swojej klasie pod względem osiągów, własności lotno-pilota-
żowych, walorów bojowych i właściwości eksploatacyjnych. Również przemysł
krajowy dostarczył lotnictwu znacznych ilości specjalnie przystosowanych samo-
lotów myśliwsko-szturmowych Lim-5M, a później zmodernizowanych
Lim-6,
Lim-6bis, Lim-6bisR
i
Lim-6M.
W rozwoju lotnictwa operacyjnego uwidoczniły się nowe tendencje polega-
jące na wyposażeniu jednostek w wielozadaniowe samoloty bojowe: myśliwsko-
-szturmowe, myśliwsko-bombowe i rozpoznawcze, uzbrojone w pociski rakietowe,
działające o każdej porze doby i w trudnych warunkach atmosferycznych, mo-
gące razić bez widoczności celu, operujące na małym, jak i wysokim pułapie.
Zatarły się wyraźne granice podziału pomiędzy samolotami myśliwskimi,' sztur-
mowymi i bombowymi. Dla zmniejszenia zależności sił powietrznych od lotnisk
stałych wprowadzono nowe elementy taktyki, specjalne urządzenia startowe
i samoloty o krótkim rozbiegu i dobiegu. Czynniki te zapewniają możliwość
korzystania z trawiastych lotnisk polowych oraz odcinków dróg komunikacyjnych.
Lotnictwo transportowe i pomocnicze zostało również zasilone nowoczesnym
sprzętem. W połowie lat sześćdziesiątych jednostki otrzymały średnie turbośmi-
głowe samoloty transportowe
An-12B,
a pododdziały lotnictwa wojsk lądowych
śmigłowce turbinowe
Mi-2
produkowane całkowicie w kraju.
W latach siedemdziesiątych lotnictwo myśliwskie otrzymało najnowsze wersje
MiG-21
mało przypominające pierwsze maszyny tego typu z początku lat sześć-
dziesiątych. Samoloty te, przyrównywane do latających laboratoriów elektronicz-
nych, odznaczają się wysokim stopniem zautomatyzowania urządzeń pokładowych
i efektywnym uzbrojeniem, m.in. w postaci samonaprowadzających pocisków
rakietowych różnych typów. Lotnictwo wsparcia i rozpoznania wyposażono
w wielozadaniowe samoloty bojowe o zmiennej geometrii skrzydeł stanowiące
ostatni wyraz techniki lotniczej w tej dziedzinie. Przemysł lotniczy dostarczył
natomiast samoloty bliskiego wsparcia taktycznego i rozpoznania — dwuosobowe
TS-ll Iskra bis DF
i Iskra bis C. Pojawiła się również jednoosobowa wersja tej
maszyny
TS-ll Iskra 200BR.
Lotnictwo transportowo-łącznikowe otrzymało tur-
bośmigłowe samoloty desantowe
An-26,
transprtowe
Jak-40
i łącznikowe pro-
dukcji krajowej PZL-104
Wilga-35.
Znaczny wkład w umocnienie potencjału obronnego Polski wniosły biura
konstrukcyjne i krajowy przemysł lotniczy. Początki były skromne. Adaptacja
licencyjnego Po-2 na
CSS-13
i produkcja seryjna dla potrzeb lotnictwa szkol-
nego i łącznikowego, a w ślad za nim rodzime samoloty LWD
Junak-2
i TS-9
Junak-3.
Początek lat pięćdziesiątych przyniósł burzliwe zmiany. Odbudowany
i rozbudowany przemysł lotniczy zaczął dostarczać samoloty myśliwskie kon-
strukcji Mikojana i Gurewicza produkowane z licencji: Lim-1,
Lim-2, Lim-5,
Lim-5P,
a później opracowaną w kraju wersję myśliwsko-szturmową
Lim-5M
i zmodernizowany wariant
Lim-6bis.
Lotnictwo transportowe otrzymało również
licencyjne samoloty WSK/PZL
An-2,
a lotnictwo szkolne — rodzime maszyny
konstrukcji mgr. inż. Tadeusza Sołtyka
TS-8 Bies
i odrzutowe TS-ll Iskra. Duże
znaczenie dla obronności i innych dziedzin gospodarki narodowej miało urucho-
mienie produkcji licencyjnej śmigłowców
Mi-1,
oznaczonych w Polsce jako SM-1.
Przeprowadzane w tym czasie prace badawcze na śmigłowcach doświadczalnych,
skonstruowanych w kraju, pozwoliły na modyfikację produkowanego seryjnie
sprzętu w postaci wersji SM-2. Zastąpienie na liniach produkcyjnych śmigłow-
ców o napędzie tłokowym przez śmigłowce turbinowe Mi-2 stało się kolejnym
milowym krokiem w dziedzinie postępu technicznego.
Oprócz rozwiązań kompleksowych, dających w efekcie nowy samolot, doko-
nano znacznego wysiłku w kierunku opracowań częściowych, mających na celu
przystosowanie maszyn do nowych zadań czy też wprowadzenie ulepszeń do se-
ryjnie produkowanego sprzętu, stanowiącego standardowe wyposażenie jednostek
lotniczych. Szczególne zasługi w tym zakresie ma Techniczny Instytut Wojsk
Lotniczych, którego rozległy program działalności obejmuje wiele dziedzin tech-
niki lotniczej.
Niemały wkład w rozwój konstrukcji lotniczych i adaptację użytkowanych
samolotów do nowych celów wnieśli racjonalizatorzy Wojsk Lotniczych i WOPK.
Wystarczy wspomnieć modernizację samolotu
Jak-9M
przez zabudowanie skrzy-
deł o konstrukcji metalowej, przeróbkę jednoosobowych Jafc-9 na dwuosobowe
Jak-9W,
uzbrojenie zdobycznych
Fi-156C
w stanowiska ruchomych k.m.
SzKAS,
przeróbkę transportowych Li-2 na wersje: aerofotogrametryczną, dyspozycyjną,
szkolną nawigacyjną i szkolno-bombową, opracowanie Ił-10 w wersji dalekiego
zasiągu, przystosowanie Tit-2 do eksperymentalnych skoków na fotelu wyrzuca-
nym, wykonanie
Lim-2
w wersji „smugacz", oryginalne krajowe przeróbki wy-
konane w Lotniczych Zakładach Remontowych myśliwskich
Limów
na
SBLim-l,
SBLim-2, Lim-lA
i
Lim-2A,
przystosowanie
II-14T
jako latającej sali szkolnej
do nauki nawigacji i bombardowania, przystosowanie myśliwskich
Limów
do za-
dań szturmowych, wykonanie śmigłowca
Mi-2
w uzbrojonej wersji bliskiego
wsparcia taktycznego, przeróbka
Mi-2
na śmigłowiec morski ratowniczy, sani-
tarny reanimacyjny, czy też efektowne malowanie w maskujące barwy ochronne
— wszystko to, chociaż wymienione w skrótowym ujęciu, jest dziełem nowato-
rów i racjonalizatorów w stalowych mundurach. Interesujące prace przeprowa-
dzono również nad bezzałogowymi obiektami latającymi — celami powietrznymi
holowanymi i wolno latającymi. Niektóre z nich oddano do produkcji seryjnej.
Technikę lotniczą w Wojsku Polskim cechuje stały i szybki postąp. Sprzęt
latający jest ciągle uzupełniany i unowocześniany. Wskutek zwiększenia pręd-
kości, pułapu, zasięgu, siły rażenia i udoskonalenia sposobów operacyjnego za-
bezpieczenia działań, lotnictwo polskie jest stale przygotowane do działania
w każdych okolicznościach — o każdej porze doby i w trudnych warunkach
atmosferycznych. Dzięki wzrostowi siły ognia i środków rażenia zdolność bojo-
wa naszego lotnictwa wzrosła kilkakrotnie w stosunku do poziomu z maja 1945 r.,
osiągając przy tym wysoki stopień gotowości i operatywności.
Lotnictwo wojskowe PRL tworzy obecnie skuteczną i niezawodną tarczą
naszei nrzestrzeni powietrznej.
SAMOLOTY MYŚLIWSK
Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej
w Europie, w maju 1945 r. zlecono biurom
konstrukcyjnym A. S. Jakowlewa i A. L. Mi-
ko j ana opracowanie projektów i budowę prototypów pierwszych ra-
dzieckich myśliwców o napędzie turboodrzutowym.
W bardzo krótkim czasie konstrukcyjne biuro Mikojana opracowało
samolot
F (MiG-9)
napędzany dwoma silnikami
BMW-003
każdy o cią-
gu 7,84 kN (800 kG), a biuro konstrukcyjne Jakowlewa — samolot
Jak-15 z
silnikiem
Junkers Jumo-004
o ciągu 8,33 kN (850 kG). Silniki
te po modernizacji zostały oddane do produkcji seryjnej pod oznacze-
niami
RD-20
i
RD-10.
Jak-15
stanowił przeróbkę znanego samolotu myśliwskiego
Jak-3,
z którego wzięto część środkową i tył kadłuba z usterzeniem, skrzydła
oraz podwozie. Silnik był umocowany ukośnie w przedniej części ka-
dłuba, z wylotem ukształtowanym w formie redanu, skierowującym
gazy spalinowe pod kadłub. Kabina otrzymała nową osłonę o kształcie
kroplowym. Cały kadłub był pokryty blachą duralową, a spód od wy-
lotu z silnika dodatkowo osłonięte ekranem ochronnym ze stalowej
blachy żaroodpornej. Kółko ogonowe, znajdujące się w strudze gorą-
cych gazów, zamieniono i zastąpiono stalową rolką. Wyposażenie wnę-
trza kabiny, układ sterownic, dźwignię gazu itd. zachowano takie same,
jak w samolocie tłokowym. Uczyniono tak dla ułatwienia przejścia
pilotów z jednego napędu na drugi, który krył wówczas jeszcze wiele
niewiadomych. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom pilotaż pierwszego
samolotu odrzutowego nie sprawiał większych trudności.
Jak-15
wła-
ściwościami lotno-pilotażowymi był bardzo zbliżony do maszyn z na-
pędem tłokowym.
W październiku 1945 r. pierwszy prototyp
Jak-15
był gotowy i przy-
stąpiono do przeprowadzania prób naziemnych, podczas których ba-
dano go w czasie ruchu po pasie startowym, wykonując przy tym
krótkie skoki. Pierwszy pełny lot został wykonany 24 IV 1946 r. przez
pilota doświadczalnego Michaiła I. Iwanowa. W dniu 18 VIII 1946 r.
Jak-15
razem z MiG-9 były zaprezentowane na pokazach podczas ob-
chodów święta lotnictwa na lotnisku Tuszyno pod Moskwą. W mię-
dzyczasie przystąpiono do budowy I serii informacyjnej 15 sztuk
Jak-
-15
i 15 MiG-9. Samoloty te zamierzano zademonstrować podczas pa-
-
JAK-15
[ Pobierz całość w formacie PDF ]