Podzielony Mózg

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Podzielony mzg
Ð ods¸ona druga
66 å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1998
Poznanie zalet i s¸aboæci kaýdej z p¸kul pog¸«bia
nasz stan wiedzy o æwiadomoæci oraz organizacji mzgu
Michael S. Gazzaniga
rican
pisa¸em o nowych, prze¸omowych badaniach
mzgu. Trzech szukajcych pomocy pacjentw cier-
picych na padaczk« poddano operacji, podczas ktrej prze-
ci«to im cia¸o modzelowate (tzw. spoid¸o wielkie) Ð superau-
tostrad« dla neuronw ¸czcych obie p¸kule mzgu. Badajc
ich pniej, wraz z moimi kolegami Rogerem W. Sperry, Jo-
sephem E. Bogenem i P. J. Vogelem obserwowaliæmy, co si«
dzieje, kiedy lewa i prawa po¸owa mzgu nie mog si« ze
sob komunikowa.
Sta¸o si« jasne, ýe informacja wzrokowa nie moýe juý prze-
chodzi z jednej strony mzgu na drug. Kiedy prezentowa-
liæmy obraz w prawym polu widzenia badanych Ð tj. lewej
p¸kuli, w ktrej przetwarzane s dane z tego obszaru Ð po-
trafili oni opisa, co widzieli. Ale gdy ten sam obraz pokazy-
waliæmy w lewym polu widzenia, pacjenci niczego nie ryso-
wali Ð twierdzili, ýe nic nie widz. Jednak gdy poprosiliæmy
ich o wskazanie przedmiotu podobnego do prezentowane-
go, robili to bez trudnoæci. Prawa cz«æ mzgu ãwidzia¸aÓ
obraz i mog¸a uruchomi odpowied niewerbaln. Nie umia-
¸a po prostu tylko o tym ãopowiedzieÓ.
W podobnych badaniach obserwacj« t« potwierdzono tak-
ýe dla dotyku, powonienia i s¸uchu. W dodatku kaýda po¸o-
wa mzgu by¸a w stanie sterowa grnymi mi«æniami obu
ramion, ale ruchy mi«æni poruszajcych d¸oni i palcami mo-
g¸y by zgrane jedynie przez p¸kul« przeciwn. Innymi s¸o-
wy, prawa cz«æ mzgu sterowa¸a wy¸cznie lew d¸oni,
a lewa tylko praw.
Ostatecznie odkryliæmy, ýe kaýda p¸kula kieruje skrajnie
rýnymi aspektami myælenia i dzia¸ania. Obie po¸owy mz-
gu maj swoj specjalizacj«, a zatem ograniczenia i zalety. Le-
wa p¸kula dominuje w dziedzinie j«zyka i mowy. Prawa ce-
luje w zadaniach wzrokowo-ruchowych. Poj«cia wyros¸e na
gruncie tych badaÄ wesz¸y do potocznego j«zyka: pisarze
okreælaj siebie jako ãlewop¸kulowcwÓ, a malarze maj si«
za ãprawop¸kulowcwÓ.
W kolejnych dziesi«cioleciach prace nad rozdzielonym mz-
giem wciý wyjaænia¸y zjawiska badane przez wiele dziedzin
nauki o uk¸adzie nerwowym. Nie tylko dowiedzieliæmy si«
wszyscy wi«cej o rýnicach mi«dzy p¸kulami, ale rwnieý
mogliæmy zrozumie, jak porozumiewaj si« one ze sob po
rozdzieleniu. Tego rodzaju badania rzuci¸y takýe æwiat¸o na
mechanizmy mowy, percepcji i uwagi, na organizacj« mzgu
oraz potencjaln lokalizacj« pami«ci rzekomej (zwizanej z fak-
tami, ktre nigdy nie zaistnia¸y Ð przyp. t¸um.). Ale najbar-
dziej intrygujcy by¸ prawdopodobnie wp¸yw, jaki te prace
wywar¸y na nasze rozumienie æwiadomoæci i ewolucji.
Pierwotne badania prowadzone nad rozdzielonym m-
zgiem przynios¸y wiele interesujcych pytaÄ, w tym doty-
czcych tego, czy rozdzielone p¸kule mog w dalszym ci-
gu ãrozmawiaÓ ze sob oraz jak rol« pe¸ni taka komunikacja
w myæleniu i dzia¸aniu. Kilka ãneuronalnych mostwÓ, zwa-
nych spoid¸ami, ¸czy ze sob obydwie cz«æci mzgu. Cia¸o
modzelowate jest najwi«kszym z nich i w wi«kszoæci przy-
padkw tylko ono ulega uszkodzeniu podczas operacyjnego
leczenia padaczki. Co dzieje si« jednak z innymi, mniejszy-
mi spoid¸ami?
Ocala¸e mosty
Dzi«ki badaniom uk¸adu uwagi naukowcy mieli szans«
to zrozumie. W uwag« zaangaýowanych jest wiele struk-
tur korowych, a takýe podkorowych, ktre s starszymi, bar-
dziej pierwotnymi cz«æciami naszego mzgu. W latach osiem-
dziesitych Jeffrey D. Holtzman z Cornell University Medical
College odkry¸, ýe kaýda p¸kula zdolna jest skierowa uwa-
g« przestrzenn nie tylko na swoj sfer« czuciow (ca¸oæ
bodcw dochodzcych do p¸kuli Ð przyp. t¸um.), ale rw-
nieý na pewne punkty w sferze czuciowej przeciwnej, roz¸-
czonej po¸owie mzgu. Odkrycie to wskazuje, ýe uk¸ad uwa-
gi jest wsplny dla obu p¸kul Ð przynajmniej w odniesieniu
do informacji przestrzennej Ð i moýe wciý dzia¸a poprzez
po¸czenia mi«dzyp¸kulowe, ktre przetrwa¸y.
Prace Holtzmana by¸y szczeglnie intrygujce, poniewaý
wskazywa¸y na moýliwoæ istnienia w rozdzielonym mzgu
ograniczonych zasobw uwagi. Za¸oýy¸ on, ýe wykonywa-
nie jednego rodzaju zadania wykorzystuje pewne zasoby m-
zgu; im zadanie jest trudniejsze, tym wi«cej owych zasobw
potrzeba i tym bardziej jedna po¸owa mzgu musi odwo¸ywa
si« do pomocy obszarw podkorowych lub drugiej p¸kuli.
W 1982 roku Holtzman znw wskaza¸ drog« innym naukow-
com, odkrywajc, ýe rzeczywiæcie im silniej pracowa¸a jedna
CIAüO
MODZELOWATE
PRZEGRODA
POüCZENIA MîZGU w wielu przypadkach biegn do przeciw-
nych p¸kul
(ilustracja z lewej)
. Prawa po¸owa mzgu przetwarza
informacj« z lewego pola wzrokowego, podczas gdy lewa obrabia
dane z prawego. W przypadku ruchw palcw podobnie Ð prawa
p¸kula steruje d¸oni i palcami lewej r«ki, lewa zaæ Ð prawej. Obie
jednakýe kieruj ruchami ramion. P¸kule po¸czone s mostami
nerwowymi zwanymi spoid¸ami
(ilustracja z prawej)
. Najwi«k-
szym spoærd nich, uszkadzanym podczas operacyjnego rozdziela-
nia mzgu, jest cia¸o modzelowate.
KORA
PRZEDCZOüOWA
WZGîRZE
MîûDûEK
å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1998
67
M
niej wi«cej przed 30 laty na ¸amach
Scientific Ame-
p¸kula rozdzielonego mzgu, tym trudniej druga mog¸a
w tym samym czasie podo¸a innemu zadaniu.
Ostatnie badania prowadzone przez SteveÕa J. Lucka z Uni-
versity of Iowa, Stevena A. Hillyarda wraz ze wsp¸pracow-
nikami z University of California w San Diego oraz Ronalda
Manguna z University of California w Davis pokaza¸y, ýe
rwnieý inny aspekt uwagi jest zachowany w rozdzielonym
mzgu. Naukowcy patrzyli, co si« stanie, gdy badana osoba
szuka w polu widzenia jakiegoæ wzoru lub przedmiotu. Zaob-
serwowali, ýe pacjenci z rozdzielonym mzgiem wykonuj
niektre zadania wzrokowe lepiej niý ludzie zdrowi. Nie-
tkni«ty mzg wydaje si« hamowa mechanizmy przeszukiwa-
nia, ktre z natury obecne s w kaýdej p¸kuli.
Szczeglnie lewa p¸kula moýe sprawowa siln kontrol«
nad takimi zadaniami. Alan Kingstone z University of Alber-
ta odkry¸, ýe ta cz«æ mzgu jest ãsprytnaÓ, jeæli chodzi o stra-
tegie poszukiwaÄ, podczas gdy prawa nie. W testach, w kt-
rych badana osoba moýe wywnioskowa, jak skutecznie
poszukiwa dziwnego wyjtku w zestawie podobnych obiek-
tw, lewa p¸kula ma lepsze wyniki niý prawa. Zatem wy-
daje si«, ýe bardziej kompetentna lewa po¸owa moýe zaw¸asz-
cza system uwagi w nietkni«tym mzgu.
Chociaý i inne badania wskazywa¸y, ýe mi«dzy rozdzielo-
nymi p¸kulami pozostaje jakaæ komunikacja, ocala¸e po¸-
czenia mi«dzyp¸kulowe okaza¸y si« z¸udzeniem. Przepro-
wadzi¸em na przyk¸ad wraz z Kingstonem pewne doæwiad-
czenie, ktre omal nie wyprowadzi¸o nas w pole. Pacjentowi
wyæwietliliæmy dwa wyrazy i poprosiliæmy go o narysowanie
tego, co widzia¸. Jednej p¸kuli pokazaliæmy ¸uk, a drugiej
strza¸«. Ku naszemu zaskoczeniu pacjent narysowa¸ ¸uk ze
strza¸! Wysz¸o tak, jakby zintegrowa¸ w jednej p¸kuli infor-
macj« i p¸kula ta kierowa¸a nast«pnie rysowaniem.
Byliæmy w b¸«dzie. W koÄcu wykryliæmy, ýe ta integracja
w¸aæciwie zasz¸a na papierze, a nie w mzgu. Jedna p¸kula
ãnarysowa¸aÓ swj przedmiot (¸uk), po czym druga przej«¸a
kontrol« nad r«k i narysowa¸a to, co ona ãwidzia¸aÓ Ð (strza-
¸«) na ¸uku. Obraz wyglda¸ na skoordynowany. Zdemasko-
waliæmy t« chimer«, podajc pary wyrazw trudniejsze do
integracji, na przyk¸ad skrobaczka i chmury. Badana osoba
nie narysowa¸a wieýowca, jak naleýa¸o si« spodziewa, ale
chmury nad skrobaczk.
nych zostaje zatracona po operacji rozdzielenia mzgu. Jed-
nej p¸kuli pacjenta pokazano na krtko kart« ze s¸owem ã¸ukÓ,
a drugiej z wyrazem ãstrza¸aÓ. Poniewaý pacjent narysowa¸ ¸uk
i strza¸«, wraz z kolegami przypuszczaliæmy, ýe obie p¸kule wciý
mog¸y si« ze sob komunikowa Ð mimo przeci«cia cia¸a modze-
lowatego Ð i z¸oýy¸y s¸owa w sensown ca¸oæ.
Nast«pny test dowid¸, ýe byliæmy w b¸«dzie. Jednej z p¸kul
wyæwietliliæmy s¸owo ãchmuryÓ, a drugiej Ð ãskrobaczkaÓ. Otrzy-
many obraz pokaza¸, ýe pacjent nie dokona¸ integracji informacji:
zamiast wieýowca narysowa¸ chmury ponad podobn do grze-
bienia skrobaczk. Najpierw jedna p¸kula narysowa¸a, co widzia-
¸a, a potem druga. W przypadku ¸uku i strza¸y na¸oýenie obu ob-
razw zmyli¸o nas, bo wynik wydawa¸ si« skoordynowany. Na
koniec sprawdziliæmy, czy kaýda p¸kula moýe samodzielnie inte-
growa s¸owa. Pokazaliæmy prawej p¸kuli ãogieÄÓ i ãbroÄÓ. Lewa
r«ka narysowa¸a karabin zamiast broni i ognia, jasne wi«c by¸o, ýe
kaýda p¸kula zdolna jest do integracji.
LEWA PîüKULA
PRAWA PîüKULA
STRZAüA
üUK
RYSUNEK
Granice ekstrapolacji
LEWA PîüKULA
PRAWA PîüKULA
Poza pomoc w okreæleniu, ktre uk¸ady wciý dzia¸aj,
a ktre s przeci«te na poziomie cia¸a modzelowatego, bada-
nia komunikacji mi«dzy p¸kulami doprowadzi¸y do waý-
nych ustaleÄ dotyczcych ograniczeÄ badaÄ na zwierz«tach.
Ludzie bowiem, aby zrozumie samych siebie, cz«sto prowa-
dz na nich eksperymenty. Przez wiele lat naukowcy zajmu-
jcy si« uk¸adem nerwowym badali mzgi ma¸p i innych stwo-
rzeÄ, chcc dowiedzie si«, jak dzia¸a ich w¸asny. W istocie,
bardzo rozpowszechniony by¸ pogld Ð dobitnie propagowa-
ny przez Charlesa Darwina Ð ýe mzgi najbliýej spokrewnio-
nych z nami zwierzt maj organizacj« i funkcj« ogromnie po-
dobn, jeæli nie identyczn z nim, do mzgu cz¸owieka.
Badania nad rozdzielonym mzgiem wykaza¸y, ýe za¸oýe-
nie to moýe by fa¸szywe. Chociaý pewne struktury i czynno-
æci s znaczco podobne, jest teý wiele rýnic. Silnie przema-
wiajcego za tym dowodu dostarcza spojenie przednie. Ta
ma¸a struktura leýy nieco poniýej cia¸a modzelowatego. Je-
æli to spojenie pozostanie nietkni«te u zwierzt, ktre maj
rozdzielony mzg, zachowuj one zdolnoæ przesy¸ania
informacji wzrokowej z jednej p¸kuli do drugiej. U ludzi jed-
nak takie przekazywanie w ýaden sposb nie zachodzi. Zatem
ta sama struktura pe¸ni rýne funkcje u odmiennych gatun-
kw. Obrazuje to ograniczenia ekstrapolacji z jednego gatun-
ku na inny.
Nawet ekstrapolacja mi«dzy poszczeglnymi ludmi mo-
ýe by zwodnicza. Jednym z naszych pierwszych zaskakuj-
cych odkry by¸ fakt, ýe lewa p¸kula moýe swobodnie prze-
twarza j«zyk i wyraýa swoje doæwiadczenia. Odkryliæmy
SKROBACZKA
CHMURY
RYSUNEK
LEWA PîüKULA
PRAWA PîüKULA
OGIEÁ
BROÁ
RYSUNEK
68 å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1998
Testy na integracj« informacji
J
ak pokazuje poniýszy eksperyment, zdolnoæ do integracji da-
rwnieý, ýe i prawa w pewnym zakresie umie to robi, cho-
ciaý nie jest tak swobodna jak lewa po¸owa. Z innych umie-
j«tnoæci prawa strona mzgu potrafi dopasowywa s¸owa do
obrazw, sylabizowa i rymowa, a takýe dzieli przedmio-
ty na kategorie. Chociaý nigdy nie wykryliæmy w niej ýadnej
wyrafinowanej zdolnoæci sk¸adniowej, sdzimy, ýe jej wie-
dza leksykalna jest imponujca.
W cigu nast«pnych lat sta¸o si« jasne, ýe nasze trzy pierw-
sze przypadki rozdzielenia mzgu by¸y wyjtkowe. Prawe p¸-
kule wi«kszoæci ludzi nie potrafi pos¸ugiwa si« j«zykiem, na-
wet na elementarnym poziomie, w przeciwieÄstwie do tego, co
pocztkowo obserwowaliæmy. Odkrycie to zgadza si« z inny-
mi danymi neurologicznymi, w szczeglnoæci pochodzcymi
z badaÄ ludzi po udarze. Uszkodzenie lewej p¸kuli jest o wie-
le bardziej szkodliwe dla funkcji j«zykowych niý prawej.
Niemniej obserwuje si« ogromny udzia¸ plastycznoæci oraz
zmiennoæci osobniczej. Pewien pacjent, nazwany J. W., osi-
gn¸ zdolnoæ wypowiedzi praw p¸kul 13 lat po operacji.
J. W. moýe teraz mwi o informacjach przedstawianych jed-
nej bd drugiej po¸owie mzgu.
Kathleen B. Baynes z University of California w Davis in-
formuje o innym unikalnym przypadku. Lewor«czna pacjent-
ka po operacji rozdzielajcej mzg mwi¸a swoj lew p¸-
kul, co samo w sobie nie jest zaskakujce, ale mog¸a ona
pisa jedynie praw, niem p¸kul. Ta dysocjacja potwier-
dza pogld, ýe zdolnoæ pisania nie musi by zwizana ze
zdolnoæci do reprezentacji fonologicznej. Inaczej mwic,
pisanie wydaje si« niezaleýnym uk¸adem, ktry pojawi¸ si«
dopiero u ludzi. Jest on integralny i nie musi stanowi cz«æci
odziedziczonego systemu j«zyka mwionego.
Poszukiwanie fa¸szywych wspomnieÄ
d rezonansu magnetycznego (magnetic resonance imaging Ð
MRI), pewien region w lewej i prawej po¸owie mzgu jest aktywny,
kiedy s przywo¸ywane fa¸szywe wspomnienia
(ý¸ty)
; lecz jedynie
prawa p¸kula aktywuje si« podczas przypominania sobie prawdzi-
wych wydarzeÄ
(czerwony)
. Wraz z kolegami badaliæmy to zjawisko,
testujc narracyjne zdolnoæci lewej cz«æci mzgu. Kaýdej z p¸kul po-
kazano cztery ma¸e rysunki, z ktrych jeden by¸ zwizany z wi«kszym
obrazkiem rwnieý prezentowanym tej p¸kuli. Pacjent musia¸ wybra
najbardziej pasujcy do obrazka rysunek.
Jak pokazano poniýej, prawa p¸kula (czyli lewa r«ka) prawid¸owo
dopasowa¸a szufl« do æniegu; prawa r«ka kontrolowana przez lew p¸-
kul« w¸aæciwie przyporzdkowa¸a kurcz« obrazkowi ptasiej nogi. Na-
st«pnie zapytaliæmy pacjenta, dlaczego lewa r«ka (prawa p¸kula)
wskaza¸a na szufl«. Poniewaý tylko lewa p¸kula ma zdolnoæ mo-
wy, to ona w¸aænie odpowiedzia¸a. Nie mog¸a jednak wiedzie, dla-
czego prawa p¸kula dokona¸a takiego wyboru, wymyæli¸a wi«c histo-
ryjk« o tym, co zobaczy¸a Ð o kurcz«ciu. Powiedzia¸a, ýe prawa p¸kula
wybra¸a szufl«, aby oczyæci kurnik.
Modularny mzg
Mimo mnstwa wyjtkw ogrom badaÄ nad rozdzielonym
mzgiem wykaza¸ niezwyk¸y stopieÄ lateralizacji, tj. specjali-
zacji kaýdej z p¸kul. Poniewaý naukowcy starali si« zrozu-
mie, w jaki sposb mzg osiga swoje cele i jak jest zorgani-
zowany, ujawniona dzi«ki pracom nad rozdzielonym mzgiem
lateralizacja doprowadzi¸a do powstania tzw. modelu modu-
larnego. Badania w dziedzinach nauk kognitywnych, sztucz-
nej inteligencji, psychologii ewolucyjnej i neurobiologii skie-
rowa¸y uwag« na koncepcj«, wed¸ug ktrej mzg i umys¸
zbudowane s z odr«bnych jednostek lub modu¸w zajmuj-
cych si« specyficznymi funkcjami. Zgodnie z t teori mzg nie
jest uniwersalnym urzdzeniem do rozwizywania proble-
mw, ktrego kaýda cz«æ zdolna jest do dowolnej czynno-
æci. Jest on raczej zespo¸em urzdzeÄ pomagajcych spe¸ni
wymogi przetwarzajcego informacj« umys¸u.
Dowiedziono, ýe w takim modu¸owym uk¸adzie lewa p¸-
kula dominuje w g¸wnych czynnoæciach poznawczych, takich
jak rozwizywanie problemw. Operacyjne rozdzielenie m-
zgu prawdopodobnie nie ma wp¸ywu na te funkcje. Wydaje
si« wi«c, ýe aby wykonywa czynnoæci wyýszego poziomu
lewa p¸kula nie potrzebuje duýej mocy obliczeniowej drugiej
po¸owy mzgu. Prawa po¸owa zaæ jest duýo gorsza w roz-
wizywaniu trudnych problemw.
Wraz z Josephem E. LeDouxem z New York University od-
kryliæmy t« cech« lewej p¸kuli prawie 20 lat temu. Postawi-
liæmy sobie proste pytanie: jak lewa p¸kula reaguje na za-
chowania, ktrych sprawc jest niema prawa p¸kula? Kaýdej
z nich pokazywano rysunek zwizany z jednym z czterech
obrazkw znajdujcych si« naprzeciwko pacjenta z rozdzie-
lonym mzgiem. Lewa i prawa p¸kula ¸atwo odnalaz¸y po-
prawny odpowiednik. Lewa r«ka wskaza¸a na to, co wybra-
¸a prawa p¸kula, a prawa r«ka na wybr lewej cz«æci mzgu
[
ilustracja z prawej
].
Nast«pnie zapytaliæmy lew p¸kul« Ð jedyn, ktra po-
trafi mwi Ð dlaczego lewa r«ka wskaza¸a dany obiekt.
Nie wiedzia¸a, poniewaý decyzja zapad¸a w prawej cz«æci
mzgu. Jednak w okamgnieniu wymyæli¸a wyjaænienie. Na-
zwaliæmy t« twrcz zdolnoæ narratywnym mechanizmem
interpretujcym.
T« fascynujc umiej«tnoæ badano ostatnio w celu stwier-
dzenia, jak mechanizm interpretujcy lewej p¸kuli wp¸ywa
na pami«. Elizabeth A. Phelps z Yale University, Janet Met-
calfe z Columbia University i Margaret Funnell, stypendyst-
ka na staýu podoktorskim w Dartmouth College odkryli, ýe
å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1998
69
P
owstaj one w lewej p¸kuli. Jak pokazuje obraz otrzymany meto-
dwie p¸kule mzgu rýni si« zdolnoæci przetwarzania no-
wych danych. Ludzie otrzymujcy now informacj« zazwy-
czaj zapami«tuj wi«cej, niý doæwiadczyli. Zapytani twier-
dz, ýe pami«taj rzeczy, ktre w istocie si« nie wydarzy¸y.
Jeæli takim testom podda si« pacjentw z rozdzielonym m-
zgiem, lewa p¸kula udziela wielu fa¸szywych odpowiedzi.
Prawa zaæ przeciwnie, zdaje o wiele bardziej zbliýon do rze-
czywistoæci relacj«.
Odkrycia te mog pomc badaczom okreæli, gdzie i jak
rodz si« fa¸szywe wspomnienia. Istnieje kilka pogldw na
to, kiedy w cyklu przetwarzania informacji one powstaj.
Niektrzy naukowcy sugeruj, ýe pojawiaj si« wczeænie i dla-
tego s kodowane w¸aæciwie juý podczas trwania danego zda-
rzenia. Inni uwaýaj, ýe fa¸szywe relacje s odbiciem b¸«du
w rekonstrukcji doæwiadczenia z przesz¸oæci. Innymi s¸owy,
twierdz, ýe ludzie tworz schemat tego, co si« dzia¸o, i retro-
spektywnie dopasowuj fa¸szywe wydarzenia Ð niemniej
zgodne ze schematem Ð do prawdziwych wspomnieÄ.
Lewa p¸kula wykazuje pewne cechy, ktre wspieraj ten
drugi pogld. Po pierwsze, wytwarzanie takich schematw
jest dok¸adnie tym, w czym mechanizm interpretujcy lewej
p¸kuli przoduje. Po drugie, Funnell odkry¸a, ýe ta cz«æ m-
zgu ma zdolnoæ okreælania pochodzenia wspomnieÄ na pod-
stawie kontekstu lub bliskiego zdarzenia. Jej badania wskazu-
j, ýe lewa p¸kula w aktywny sposb umieszcza swoje
doæwiadczenia w szerszym kontekæcie, podczas gdy prawa po
prostu zajmuje si« percepcyjnymi aspektami bodca. W koÄ-
cu Michael B. Miller, doktorant z Dartmouth wykaza¸, ýe le-
wy przedczo¸owy obszar kory mzgowej ulega aktywacji u
zdrowych ludzi, gdy przywo¸uj fa¸szywe wspomnienia.
Wszystkie te odkrycia wskazuj, ýe mechanizm interpretu-
jcy lewej p¸kuli stale ci«ýko pracuje, wynajdujc znaczenia za-
chodzcych wydarzeÄ. Cigle szuka porzdku i przyczyny,
nawet gdy ich nie ma Ð co sprawia, ýe pope¸nia b¸«dy. Ponad-
to wykazuje on tendencj« do nadmiernych uoglnieÄ, cz«sto
konstruujc potencjaln przesz¸oæ zamiast prawdziwej.
Perspektywa ewolucyjna
George L. Wolford z Dartmouth wspar¸ tak charaktery-
styk« lewej p¸kuli dodatkowymi dowodami. Prosty test, kt-
ry wymaga¸ od badanego odgadni«cia, czy æwiat¸o pojawi
si« na grze, czy u do¸u ekranu komputera, ludzie wykonu-
j z inwencj. Eksperymentator manipuluje bodcem tak, ýe
æwiat¸o pojawia si« na grze ekranu przez 80% ca¸ego czasu
doæwiadczenia, ale w przypadkowym uk¸adzie. Gdy wkrt-
ce staje si« jasne, ýe grna cz«æ rozæwietla si« cz«æciej, wszy-
scy badani staraj si« przewidzie ca¸ sekwencj« testow
i g¸«boko wierz, ýe mog to zrobi. Stosujc jednak t« stra-
tegi«, poprawnie zgaduj tylko w 68%. Jeæliby zawsze naciska-
li grny przycisk, uda¸oby si« to im w 80%.
Z drugiej strony, szczury i inne zwierz«ta cz«æciej ucz si«
maksymalizowa wynik i naciska tylko grny przycisk. Oka-
zuje si«, ýe prawa po¸owa mzgu zachowuje si« w ten sam
sposb, tj. nie prbuje interpretowa swojego doæwiadczenia
i znale g¸«bszego znaczenia. P¸kula ta ýyje chwil obecn
i odgaduje poprawnie w 80%. Ale lewa poproszona o wyjaænie-
nie, dlaczego prbuje wyobrazi sobie ca¸ sekwencj«, zawsze
wymyæla jakieæ teorie, niewaýne jak dziwaczne.
Ten narracyjny fenomen najlepiej wyjaænia teoria ewolu-
cji. Mzg cz¸owieka, tak jak kaýdy inny, jest zbiorem neuro-
logicznych przystosowaÄ ustalonych na drodze doboru natu-
ralnego. Kaýda z adaptacji ma w¸asn reprezentacj«, tj. moýe
by przyporzdkowana specyficznym obszarom lub sieciom
neuronw znajdujcych si« w rýnych po¸owach mzgu.
W krlestwie zwierzt jednak zdolnoæci generalnie nie s zla-
teralizowane. Przeciwnie, w mniej wi«cej rwnym stopniu
znajduj si« one w obu p¸kulach. I chociaý ma¸py wykazu-
70 å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1998
[ Pobierz całość w formacie PDF ]