Podstawy obywatelskiego ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PER HERNGRENPODSTAWY OBYWATELSKIEGO NIEPOSUSZESTWABiblioteka Zielonych BrygadKrakw 1997Wydanie IISBN 83-87331-00-7Agnieszko, dzikujemy Ci...Za panowania rzdu, ktry niesprawiedliwie kogo wizi, miejscem waciwym dla praworzdnego czowieka jest wizienieHenry David ThoreauObywatelskie nieposuszestwo1849PRZEDMOWADO WYDANIA POLSKIEGOObywatelskie nieposuszestwo jest postrzegane jako dziaanie na rzecz ulepszenia systemu danego pastwa przez weryfikowanie poszczeglnych, niedoskonaych praw. Kady czowiek uznajcy pewne zasady moralne ma prawo odmwi podporzdkowania si prawu, ktre zmusioby go do dziaania niezgodnego z jego wasnym sumieniem. Obywatelskie nieposuszestwo to forma rozwizywania konfliktw spoecznych, ktra dobiera metody tak, by unikn uywania przemocy.Wolno jednostki jest spraw nadrzdn, podobnie jak prawa ponadpastwowe - moralne, naturalne, boskie... Jeeli jakie pastwo kieruje si prawem ograniczajcym wolno poszczeglnych obywateli, obywatelskie nieposuszestwo stwarza pokojowe metody przeciwdziaania temu, co narusza dobro i komfort psychiczny pojedynczego czowieka. W konsekwencji stosowanie tych metod moe nawet prowadzi do osabienia, a nawet zmiany wadzy politycznej. Obywatelskie nieposuszestwo wedug Gandhiego jest kluczem do wadzy. Wana jest w takich dziaaniach solidarno spoeczestwa, ktre jest gotowe ponie kar za sw niesubordynacj. Taka konsolidacja i konsekwencja jest w stanie sparaliowa ca machin ustawodawcz i wykonawcz pastwa. Wprawdzie czsto policja lub wojsko interweniuj w przypadku organizowania rnych akcji, niemniej jednak adna armia ani te inne siy porzdkowe nie s w stanie zama woli caego narodu, ktry zdecydowa si stawia opr a do osignicia celu.Martin Luther King pisa: jeeli w jakim narodzie znajdzie si pi procent mczyzn gotowych pj do wizienia za spraw, ktr cay nard uwaa za suszn, wwczas adna przeszkoda go ju nie powstrzyma.Elbieta BorkowskaPRZEDMOWADO WYDANIA ANGIELSKIEGOPierwszy raz na drog oporu natknem si w trakcie ostatniego etapu midzynarodowego marszu pokoju, w ktrym braem udzia przez dwa tygodnie. Spotkaem wtedy ludzi yjcych ideami i ideaami, ktre dopiero wtedy zaczynaem pojmowa w wyniku moich cakiem prywatnych poszukiwa. Podczas, gdy staraem si stworzy dla siebie may lecz wasny kt, ci zdumiewajcy ludzie czyli si ze sob w celu stworzenia spoecznoci, w ktrej wszyscy mogliby znale schronienie. Widziaem ich wspierajcych si nawzajem, widziaem idee, w ktre byli zaangaowani. Postrzegaem ich jako luno zwizan ze sob, czasami ktliw, ale zawsze fascynujc rodzin dziaaczy na rzecz pokoju. Zebrali si oni tego roku aby marzy, trudzi si, cieszy, czasem paka w trakcie tworzenia spokojniejszego i kochajcego si wiata. Jake zdumiao mnie to, e ta rnorodna grupa miaa tak wiele wsplnych przey, e utworzyo to wrcz odmienn, bogat kultur. Bya ona czci rozwijajcego si ruchu pacyfistycznego o dugiej i wspaniaej historii.Od czasu, kiedy spdziem wrd tych ludzi dwa tygodnie, razem z nimi maszerujc dla dobra wiata, zaczem bardziej docenia spoecznoci dziaajce na rzecz pokoju, w ktrych sami moemy si znale.Kiedy po raz pierwszy spotkaem Pera Herngrena, trzyma w rce magnetofon i zachca uczestnikw marszu do gonego wypowiadania wasnych refleksji na temat marszu i ruchu na rzecz pokoju w ogle. W maym holenderskim zakonie zebra on midzynarodow grup pidziesiciu przeciwnikw przemocy w celu wymiany dowiadcze.Podstawy obywatelskiego nieposuszestwa stanowi zbir tych i innych jeszcze opowieci. Per przemierzy trzy kontynenty badajc rne formy stawiania oporu, ktre opisa w ksice wraz ze swymi osobistymi dowiadczeniami z rodzinnej Skandynawii, a take Ameryki Pnocnej.Martin Kelley w imieniu New Society Publishers, 23.1.93NARODZINY PODRCZNIKAJednej z pierwszych lekcji stawiania oporu udzieli mi mj brat. W dniu moich dwunastych urodzin zjawi si on w domu w postaci maego, purpurowego zawinitka. Z pocztku baem si nawet dotkn tego kruchego stworzenia, pniej ostronie podniosem go. Niedugo potem mogem ju godzinami siedzie z Davidem na kolanach. Fascynowaa mnie jego bezproblemowa egzystencja. Gdy mu si co nie podobao, buntowa si. Ja sam byem zawsze posusznym synem.Nie zrozumcie mnie le. Nie znaczy to wcale, e nigdy nie protestowaem. Moje protesty to byy dzikie wrzaski, ktnie. Ale w kocu i tak poddawaem si i wykonywaem polecenia.Kontrast midzy mn a moim bratem pozwoli mi zrozumie rnic midzy oporem a protestem. W dzisiejszych czasach, kiedy opr sta si sowem modnym, kady protest zwyko nazywa si oporem. Jest to jednak bdne twierdzenie. Opr jest bowiem nieposuszestwem. Protest moe by nawet zgodny z prawem ale bynajmniej nie oznacza to tego samego. W kadym razie nie u nas.W pastwie rzdzonym przez dyktatora protest jest niezgodny z prawem i staje si wtedy oporem.Wiele lat pniej, kiedy znalazem si w obliczu groby spdzenia paru lat w wizieniu za rozbrojenie czci broni jdrowej, zrozumiaem sens postpowania mojego brata. Wczeniej studiowaem zbir pism Martina Luthera Kinga. Biorc udzia w kursach nieuywania przemocy, prbowaem wyrobi sobie pogld na ten problem. Aby mc samemu nabra pewnego dowiadczenia, przeprowadziem si do USA. Przed tym jednak, w Szwecji, wziem udzia w kilku akcjach skierowanych przeciwko eksportowi broni i nowym wyrzutniom rakiet jdrowych rozmieszczonych przez ZSRR na terenie Europy. Wszystko to byo istotne dla zrozumienia faktu - jak gboko wpojono mi posuszestwo i jak ciko jest mi si z tego uwolni.Spdziwszy rok na tuaczce po dziesitkach amerykaskich wizie, zrozumiaem jak cika jest walka z posuszestwem, walka z wasnym strachem, walka, ktra jest skierowana przeciwko nam samym.Stanwszy oko w oko ze swoim lkiem pojem, e nieposuszestwo nie jest spokojnym, bogobojnym sposobem na ycie. Jest to duga i cika praca.Kiedy nieposuszestwo ma konsekwencje personalne, uruchamia si automatycznie pewien rodzaj samokontroli.W tym podrczniku staram si wytumaczy zasady politycznego stosowania oporu i sprzeciwiania si posuszestwu. W pierwszych latach mojego ycia, opr by, jak przypuszczam, czym oczywistym. Obcujc z innymi ludmi nauczyem si posuszestwa. Dzisiaj musz uczy si z nim walczy.Ksika ta opowiada wanie o tym procesie przemiany. Pomys do jej napisania zrodzi si w wizieniu. Wczeniej zdyem ju zgromadzi wiele pozycji traktujcych o obywatelskim nieposuszestwie. Byy to podrczniki pisane w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Indiach. W duej mierze byy one ukierunkowane na akcj. Opisyway dowiadczenia zwizane z praktycznym stosowaniem nieuywania przemocy. Wedug mnie byy jednak zbyt powierzchowne. Dowiadczenia nabywa si obcujc z ludmi, lecz rzadko kto ma czas na spisanie swych uwag.Podrcznik ten jest prb opisania znanych mi tradycji nieuywania przemocy. Dlatego te omawiam dowiadczenia ostatnich dziesicioleci, w organizowaniu akcji z pomoc grup przyjacielskich i awangardowych form demokracji. Kade z opisanych zagadnie jest tak obszerne, e mogoby by tematem osobnej ksiki. To, co wybraem i opisaem uwaam za wyoenie podstawowych zasad problemu i za bardziej obszerne potraktowanie tematu ni w innych pozycjach z tej dziedziny.Przedstawiam tutaj tematy do dyskusji na temat obywatelskiego nieposuszestwa, ktre do tej pory omawiane by przez aktywistw tylko podczas organizowanych kursw.Miejmy nadziej, e opr lat dziewidziesitych nie bdzie powtarza bdw popenionych wczeniej. Obywatelskie nieposuszestwo rozwijao si i zmieniao na przestrzeni ostatnich lat. Bardzo wane jest kontynuowanie tej tradycji, w przeciwnym razie nieposuszestwo stanie si tylko marginalnym, politycznym fenomenem.Chciabym, eby ten podrcznik znalaz odbiorcw w rnych grupach ludzi - wrd tych, ktrzy pomagaj uchodcom, solidaryzuj si z krajami nisko rozwinitymi, walcz o ochron rodowiska i rozbrojenie; powinien on te by przydatny zwizkom zawodowym oraz w walce o prawa spoeczne ludzi niepenosprawnych.W pierwszym rozdziale mowa bdzie o miejscu nieposuszestwa w demokracji, o etycznych podstawach stawiania oporu i o znaczeniu nieuywania przemocy. Wiksza cz ksiki traktuje o teoretycznych i praktycznych problemach zwizanych z przygotowaniami do akcji, samymi akcjami i ich ewentualnymi konsekwencjami prawnymi.Drugi rozdzia przedstawi sposb przeprowadzania przygotowa do akcji. Bdzie on poprzedzony historyczno-filozoficznym wstpem o znaczeniu konfliktu w tworzeniu wsplnoty i o znaczeniu wsplnoty w walce ze strachem przed konsekwencjami.Trzeci rozdzia omwi rne formy obywatelskiego nieposuszestwa - ruch wyzwoleczy i jego dowiadczenia zwizane z ukrywaniem uchodcw, Ruch Lemieszy i jego sposoby unieszkodliwiania broni. Mowa bdzie take o rnych rodzajach akcji.Czwarty rozdzia to opis dowiadcze zwizanych z przeprowadzaniem akcji. Powica on wiele uwagi moliwociom nawizania dialogu przez aresztowania, przesuchania i inne rodki.Proces sdowy i kara s traktowane jako przykre konsekwencje obywatelskiego nieposuszestwa dlatego te dwa osobne rozdziay bd powicone znaczeniu walki z nasz biernoci. Proces sdowy jest moliwoci nawizania dialogu. Jeeli konsekwencj jego jest wizienie bd grzywna, powstaje nowa moliwo stawiania oporu. Rozwj nowych form demokracji w latach siedemdziesitych i osiemdziesitych oznacza si szczegln intensywnoci. Temu powicony jest sidmy rozdzia ksiki. Omawiam tam tzw. narzdzia demokracji, techniki mediacji i zasady konsensusu, ktrych celem jest znalezienie metod przeciwdziaajcych hierarchii wadzy i uciskowi. Roz... [ Pobierz całość w formacie PDF ]